Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti qo’lyozma huquqida: udk 37. 04 Jumayeva Farangiz Istam qizi

Klasterlarga ajratishda bir qator qoidalarga ham rioya qilish zarur.

1. 
   Hayolga kelgan hamma narsani ularning mazmuniga
   e'tibor bermasdan yozib borish.
   
2. 
   Orfografiya va boshqa omillarga e'tibor bermaslik.
   
3. 
   Vaqt tugaguncha, iloji boricha to'xtalmasdan yozish.
   
4. 
   Iloji boricha ko'proq bog'lanishlar hosil qilishga harakat qilish.
   
5. 
   G'oyalar va so'zlar sonini cheklab qo'ymaslik.
   

a).Auftakt ijroni boshqarish vositasi sifatida. Dirijyorlik qilish - rahbarlik qilish, boshqarish demakdir. Ijroni boshqarish uchim dirijyor nafaqat asami hamda jamoa imkoniyatlarini puxta bilashi, nafaqat o‘z badiiy talablarini ijrochilarga aniq belgilab berishi, balki repetitsiya islilarida ham, konsert chiqishlarida ham ijrocliilik texnikasi yordamida mana shu o'z talablarining ro'yobga chiqarishga erishishni uddalay olishi kerak.
O‘z ijrochiligidagi mavjud xususiyatlar tufayli dirijyor tovush hosil qilish jaravonida bevosita ishtirok etmaydi, u faqat ijrochilarni shunday harakatga rag'batlantiradi. Dirijyor va ijrochilarning vazifalar nuqtai nazaridan bir-biriga qaramligi asosan uchtajihat bilan belgilanadi. Dirijyor quyidagilami ko‘rsatadi:
1. sadolanishboshlanadigan jоуni. Bu barcha jamoa, ijrochilar guruhi. bir yoki bir nechta yakkanavozlar bo'li shi mumkin;

2. 
   sadolanish boshlanadigan vaqtni;
   
3. 
   sadolanish mazmunini, ya'ni uning xarakteri, tempi, nyuanslari, shtrixlari va h.k.
   

Bunda dirijyoming ko‘rsatmalaridan kelib chiqadigan barcha talab va niyatlari ijrochilar jamoasiga sadolanish boshlangunga qadar mutlaqo tushunarli boiishi kerak.
Bimdan kelib chiqadiki. dirijyorlik qilishning butun jarayoni haqiqiv sadolanishdan go'yo qandaydir juda qisqa vaqtga oldinroqkechadi: dirijyor oldindanijrochilarjamoasigaijodiy istaklarini yetkazadi. jamoa esa, uning yangi ko'rsatmalarim kuzata borib, ularni o‘z vaqtida bajarishga ulguradi. Dirijyorlikda haqiqiv sadolanish oldidan bajariladigan mana shuharakat, ko'rsatish auftakt deyiladi.
“Sadolanishga ta'sir o'tkazish imkoniyati - buni butun qat’iylik bilan ta'kidlash lozim-takt olib borishda emas, faqat boshlang’ich harakatga tayyorgarlik(auftakt)dagina mavjud. U orkestrning birgalikda sadolanishi boshlanish nuqtasidan oldin keladigan boshlang" ich harakatning juda qisqa onidavashiringan. Ushbu auftakt, shu layyorgarlikning xarakteriga mutlaqo qonuniyatli aniqlikda sadolanish ham bog‘liq. Ijrochilik mahorati yuqori bodgan orkestrda dirijyorning hatto eng kiehik va mayda harakatlari ham ajoyib aniqlik bilan aks etishi hatto tajribali dirijyomi ham takror va takror xayratga soladi".
Ijroning boshlanishi yoki pauzadan so'ng auftakt ko'proq seziladi; ijro jarayonida esau turli-tuman ko'rinishda boladi. bunda u nafaqat qo'l laming bo‘shliqdagi tayyorlanish harakatlarinigina emas, balki kam sezilarli, ba’zida qo'llar, panja, bannoqktming faqat ijrochilargagina tushunarli bo‘lgan harakati, tana yoki boslming burilishi. dirijyoming barcha jamoaga yoki alohida ijrochilarga qaratilgan ogohlantiruvchi nigohi, uning sezilar-sezilmas imo-ishoralarini ifodalaydi.
Masalaning muhimligini inobatga olib, yana bir marta ta’kidlash kerakki, dirijyorning jamoaga yodlaydigan belgilari, signallari, haqiqiy sadolanishdan оldin ro‘y beradi va u dirijyorlik qiluvchining avvaldan ko'rsatadigan aynan o'sha tovush sadolanishini keltirib chiqaradi. Dirijyor ijrochilar jamoasiga uyoki bu vazitani bajarishni oldindan belgilab beradi, o‘z irodasiga bogdiq bo‘lmagan holda pavdo boigan haqiqiy sadolanishni aks ettinnaydiki, bu narsa dirijyorlik san 'ati, ijroga rahbarlik qilish san'ati nuqtai nazaridan yaqqol bema'nilik bo‘ lar edi.
Shunday qilib, dirijyorlik qilishdagi auftakt go'yo chaqmoqlaming uzilmas aloqa zanjiri, dirijyor va ijrochilar o'rtasidagi munosabatning juda kerakli sharti. dirijyor tasawurida yashaydigan tovush obrazidan dirijyor ко‘rsatib bergan haqiqiy sadolanish sari tashlangan ko‘prikdir.
Agar dirijyorlik sau'atining ushbu markaziy jihatiga rioya qilinmasa, agar dirijyorlik jamoaning haqiqiy javob sadolanishidan ilgari kelmasa, uni hayotga chorlamasa unda butun dirijyorlik jaravoni har qanday ma'nosini yo'qotadi, musiqa sadolaii ostidagi gimnastikaga aylanadi, dirijyorlik jarayoni bilan hech qanday umumiylikka ega bo'lmaydi. Dirijyorlik bilan guruhli inashg‘ulotlami shunday musiqa ostidagi gimnastika turiga kiriti sh mumkin afsuski hozirgi kundaham ayrim pedagoglar tomonidan bu amalda qo'llanadi.
“Shunday qilib, auftaktda talqin xarakteriga, orkestrning ijro uslubiga ta’sir qilish uchun dirijyor ixtiyoridagi barcha imkoniyatlarmavjud...".
Sadolanishdan oldin ketuvchi. uni ilgarilovchi auftakt texnikasi dirijyorlik ijrochilik texnikasining birlamchi asosi, badiiy ansambl garovi; yaxshi o'zlashtirilgan auftakt ijroga rahbarlik qilish san’atidir.
Ijro jarayonida auftaktning his-tuyg'uli tomonlari ustida ishlash muhim ahamiyatga ega. U birinchi darslardan boshlanadi; lining muvaffaqiyatli bodishi nafaqat o‘quvchining iqtidoriga, balki o‘qituvchining o'z o’quvchilarida bu muhim jihatni takomillashtirishga bo‘lgan doimiy e’tiboriga ham bog'liq.