Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti ‘‘tabiatshunoslik’’ fakulteti

o’tkazuvchanlikning oshishi ba’zi bir membranali transport tizimida gossipolning ingibirlovchi ta’siriga javobgar bulishi mumkin
Gossipolni turli xil tautomer shakillarining membranaga ta’sirini o’rganish, uning bunday ta’sirlari enolli shakli bilan bog’liq ekanligini ko’rsatdi . Yuqorida aytilganlarning barchasi shuni kursatadiki gossipol molekulasi nafaqat kimyoviy tuzilish nuqtai nazaridan — u tabiiy polifenollar guruhida alohida o’rin tutadi, balki biologik ta’sirining juda keng spektri jihatidan ham noyobligini ko’rsatadi. Fiziologik faol moddalarni izlash va tuzishdagi mavjud usullar orasida (skrining, ma’lum dori vositalarining modifikatsiyasi, tabiiy birikmalar modifikatsiyasi, fundamental izlanishlar) ayniqsa samaralisi bo’lib, boshlangich substrat xususiyatlariga nisbatan yaxshi turli xil ulkan moddalarni olishga imkon beruvchi tabiiy birikmalar modifikatsiyasi yo’li bo’ldi [45,46]. Buning yaqqol tasdig’i tariqasida, buning uchun keng imkon beruvchi gossipol molekulasining kimyoviy modifikatsiyasi tadjiki bo’lishi mumkin.
Samarali dori vositalarini yaratishdagi qiziqarli ishlar molekulasida vodorod bog’lari, o’zaro gidrofob ta’sir, komplekslarning hosil bo’lishi hisobiga xujayra makromolekulalari bilan uzaro ta’sirini ta’minlovchi kushimcha markaz yuzaga keluvchi gossipol nomi bilan bog’liq bo’ldi. Xozirgi vaqtgacha umumiy formulasi quyidagicha bo’lgan 80 ga yaqin gossipol Shiff asoslari sintez kilingan
immunomodulirlovchi. yara bitiruvchi va boshka turdagi fiziologik faolliklar ko’rsatilgan.
Gidroksil guruhlar ( oddiy va murakkab efirlar ) bo’yicha almashgan gossipol xosilalari orasida u qadar qiziqarli fiziologik faol moddalar topilmagan. Viruslarga qarshi, antifertil faolliklarni o’rganish natijlarining qiyosiy ko’rib chiqilishi, shuningdek spermatozoidlar fruktoliziga va eritrotsitlarning metil (di-, tetra-, geksa-) efirlari va ularning turli xosilalarining anionli tashilishiga ingibirlovchi (to’xtatuvchi) ta’siri shuni kursatadiki, gidroksil guruhlarining almashishi faollikni sezilarli pasayishiga yoki xatto uning butunlay yo’qolishiga olib keladi.
Gossipolning ko’p sonli hosilalarini funktsional - tuzilish taxlili ko’rilayotgan moddaning biologik faolligini ularning tuzilishiga bog’liqligi xaqida ba’zi bir xulosalarni qilishga imkon beradi. Demak, efirlarni urganish faollikni namoyon bo’lishi uchun molekulada almashmaydigan gidroksil guruhlarini bo’lishi zarurligi haqida guvohlik beradi. Faollikning shakillanishida aldegid guruhlari ma’lum xissa ko’shadi, negaki ularning bo’lmasligi, masalan apogossipol xolatida faollikning pasayishi bilan boradi. Gossipol xosilalari fiziologik faolligi xolatini aniklovchi asosiy omil viruslarga karshi, interferon indutsirlovchi, immunomomodulirlovchi va shishga karshi ta’sirni o’rganishdagi misolda ko’rinib turganidek aldegid guruhlari bo’yicha o’rinbosari tabiati xisoblanadi. Demak, barbitur kislotasi bilan gossipolning kondensatsiya maxsuloti — faol immunosupressor o’sha vaqtda aldegid guruhi bo’yicha urinbosar sifatida tiobarbitur kislotasining qo’llanilishi bu borada moddani butunlay faol bo’lmagan xolatga olib keladi.

Odam va turli hayvonlar organizmiga metabolizm, farmakokinetik va gossipol ning ta’sir mexanizmini o’rganishga bag’ishlangan kator ishlar ma’lum. Ko’pincha bu maksadlar uchun buyicha sintezlangan ¹⁴S - nishonlangan Gossipol ning radioxromatografiyasi bilan birgalikdagi radioizotop usuli