Oliy va o‘rta maxsus ta’lim

Qo‘shimcha topshiriqlar

1. 
   Minoritar aksiyadorlar va majoritar aksiyadorlarning aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarishdagi va faoliyatidagi ishtiroki bo‘yicha quyidagi jadvalni to‘ldiring.
   

   Minoritar aksiyadorlar	Majoritar aksiyadorlar
   1.	1.
   2.	2.
   ...	...

2. 
   Minoritar aksiyadorlar qo‘mitasi tashkil etilishi va faoliyat mexanizmi bo‘yicha quyidagi jadvalni to‘ldiring.
   

Minoritar aksiyadorlar	Majoritar aksiyadorlar
1.	1.
2.	2.
...	...

XI bob. DAVLAT ULUSHI MAVJUD AKSIYADORLIK JAMIYATLARIDA KORPORATIV BOSHQARUV

1. 
   Korporativ boshqaruvda davlat ishtirokining o‘ziga xos xususiyatlari
   

Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning iqtisodiyotga aralashuv darajasi keskin qisqarib borishiga qaramasdan, butunlay barham topmaydi. Ya’ni bozor iqtisodiyoti yuqori darajada rivojlangan mamlakatlarda ham iqtisodiyotning ma’lum bir soha va tarmoqlarida davlat o‘z ulushini saqlab qolganligiga bugungi kunda ham guvoh bo‘lmoqdamiz. Umumiy olganda korporativ boshqaruv modellari xususiyatlari, mamlakatlarning rivojlanish xususiyatlaridan kelib chiqqan holda iqtisodiyotda davlat ulushi darajasi xorijiy davlatlarda turlicha ekanligini ham shu o‘rinda qayd etib o‘tish lozim. Har bir davlatning korporativ tuzilmalardag ulushi darajasi ko‘p jihatdan ijtimoiy-iqtisodidiy taraqqiyotga ta’sir ko‘rsatish zarurati bilan o‘zaro bog‘liq hisoblanadi. Bunda albatta ma’lum bir maqsadlar belgilab olinadi. Davlat ishtirokidagi aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruv amaliyoti xususiy korporativ tuzilmalardagi korporativ boshqaruv amaliyotidan ma’lum bir xususiyatlariga ko‘ra farq qiladi. Yuqoridagilar asosida quyida davlat ulushi mavjud aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruv xususiyatlari, davlatning korporativ boshqaruvdagi ishtirokidan asosiy maqsadi va vazifalari, oltin aksiya amaliyotining qo‘llanish tartibi, mamlakatimizdagi aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatida davlat ishtiroki tahlilini ko‘rib chiqamiz.
Davlatning korporativ tuzilmalar faoliyatidagi ishtirokini quyidagi ikkita yo‘nalish asosida ko‘zga tashlanadi:
Birinchidan, korporativ boshqaruv amaliyoti bo‘yicha me’yoriy-huquqiy hujjatlarni qabul qiladi va korporativ tuzilmalarning faoliyati davomida qonunchilikda belgilab qo‘yilgan talablarning bajarilishi holatini nazorat qilib boradi. Mazkur jihat barcha mamlakatlar tajribasida qo‘llaniladi.
Ikkinchidan, davlat korporativ boshqaruv amaliyotida bevosita ishtirok etadi va aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatiga doir qarorlar qabul qilishga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Bunda davlat ustav kapitalidagi ma’lum bir ulushga egalik qilish orqali mulkdor sifatida ishtiroki kun tartibiga chiqadi.
Umuman davlatning korporativ boshqaruvda bevosita ishtiroki quyidagilar asosida amalga oshiriladi:

• 
  aksiyadorlik jamiyati ovoz beruvchi aksiyalariga to‘liq egalik qilish. Shuningdek faqat davlat tomonidan ustav kapitalini to‘liq shakllantirish amaliyoti asosida ham davlatning korporativ boshqaruvdagi ishtiroki kuzatiladi. Bunda davlat aksiyadorlik jamiyatida yagona aksiyador sifatida faoliyat yuritadi va yakka tartibda qarorlar qabul qiladi. Mazkur amaliyot mamlakatimizdagi aksiyadorlik jamiyatlarida ham kuzatiladi;
  
• 
  aksiyadorlik jamiyatlari aksiyalar nazorat paketiga egalik qilish. Mazkur holatda davlat yirik aksiyador sifatida maydonga chiqadi va birinchi navbatda
  

davlat manfaatlarini ko‘zlab faoliyat yuritadi. Ya’ni boshqa aksiyadorlarning qarorlar qabul qilishga ta’siri nisbatan past bo‘ladi;

• 
  aksiyadorlik jamiyati ustav kapitalida ma’lum bir ulushga egalik qilish. Bunda davlat o‘z egaligidagi aksiyalarning ustav kapitalidagi ulushiga mos tarzda ovoz berish orqali korporativ boshqaruvda ishtirok etadi. Agarda aksiyalar ulushi asosida kuzatuv kengashi yoki taftish komissiyasi a’zolarini ko‘rsatish vakolatiga ega bo‘lsa aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishida kuzatuv kengashiga yoki taftish komissiyasiga o‘z nomzodlarini taqdim etadi va kumulyativ ovoz berishda ishtirok etadi;
  
• 
  oltin aksiya amaliyotini joriy etish. Mazkur amaliyotda davlat ustav kapitalida hech qanday ulushga ega bo‘lmasdan yoki aksiyalar nazorat paketiga egalik qilmagan holda korporativ boshqaruvda o‘z vakili orqali qarorlar qabul qilishga ta’sir ko‘rsatadi.
  

Davlatning korporativ boshqaruvdagi, umuman korporativ tuzilmalar faoliyatidagi ishtiroki qator afzalliklarga va kamchiliklarga ega (11.1-jadval).
11.1-jadval