Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Mavzu: Suzish oʻquv fani sifatida. Suzishning rivojlanishi tarixi.
 
Maruza rejasi:
 
1. Suzish oʻquv fani sifatida. 
2. Suzishning turkumlanishi (klassifikatsiyasi). 
3. Suzishning soshomlashtiruvchi va tarbiyaviy ahamiyati. 
4. Maktabgacha  muassasalar,  maktablar,  oliy  oʻquv  yurtlari  va  dam  olish 
maskan-larqda suzish. 
5. Qadimda suzishning rivojlanish tarixi. 
6. Rossiyada ilk suzish maktablarining tashkil topishi. 
7. Suzishning urushdan keyingi taraqqiyoti bosqichi. 
I Suzish - oʻquv fani sifatida.
 
Suzish - bu jismoniy harakat boʻlib, suv yuzasida (yoki ostida) koʻrsatilgan 
yoʻnalishlar  boʻyicha  insonning  xech  qanaqangi  tashqi  kuch  ta’sirisiz 
harakatlanishdir. 
Suzish oʻquv  fani sifatida odam  tanasi  bilan suv  oʻrtasida boʻladigan uzviy 
bogʻlanishlar haqidaga qonuniyatlarni oʻz bilim doirasi ichiga qamrab olgan xolda 
oʻrganadi.  Suvda  odam  xech  qanday  kuchlar  ta’sirisiz  va,  vositalarsiz  .  yaxshi 
harakatlanishlari uchun bunday
 
koʻnikmalar qonuniyatini oʻqitish zarur hisoblanadi. 
Suzish  koʻnikmalariga  oʻrgatish  maktabgacha  va  boshlangʻich  maktab  yoshidan 
boshlanadi. Suzishda harakatlar asosan  suvda bajarilganligi bilan boshqa jismoniy 
mashq turlaridan farq kiladi. 
Inson  tanasining  suvda  xech  qanaqangi  tayanchsiz  muallaq  turishi 
suzishning  aloxida  jixatlaridan  biri  hisoblanadi.  Bunday  jixatlar  yerning 
harakatlanishi  imkoniyatlarini  oshirish  va  ularni  rivojlanish  imkoniyatlariga  ta’sir 
etadi. 
Ikkinchi  aloxida  jixatidan  boʻlib,  suvda  tana  ogirlik  kuchini  kamayishi 
hisoblanadi. Ya’ni dam tanasi massasi suvning koʻtarish kuchi bilan muallakdanib, 
tana massasi suvning koʻtarish kuchiga teng boʻladi. 
Suvda  tananing  yengillashuvi  natijasida  tayanch  tizimi  ortadi  va  odamning 
jismonan harakatini toʻfi rivojlantirish uchun imkon yaratadi. 

---

299 
Uchinchi  aloxida  jixati  jismoiny  mapvdar  bajarayotganda  tanashshg 
gorizontal holatda boʻlishi. 
Yuqorida  aytib  oʻtilgan  suzishning  oʻziga  jixatlar  bolalar  va  oʻemirlarning 
jismoiny  rivojlanishiga  ijobiy  ta’sir  koʻrsatadi.  Suzish  bilan  shugʻullanishlar  kuch, 
tezlik,  chidamlilik,  egiluvchanlik  va  chaqqoshshk.  kabi  jismoniy  sifatlarini 
rivojlanishiga imkon yaratadk. Suzish yosh avlodni akliy va irodaviy tarbiyalashda 
' ahamiyatiga ega vositadir. Suzish mashgʻulotlari va musobaqalarini toʻgʻri tashkil 
qilish  intizomlilik»  tashkilotchilik,  intiluvchanlik,  irodalilik,  quvnoklik,  ishchanlik 
va toʻgʻri qaror qabul qiluvchanlik kabi sifatlarni tarbyyalashda ijobiy ta’sir qiladi. 
Suzishning  sogʻlomlashtirishdagi  ahamiyati  ham  kattadir.  Suv  badanni 
tozalash bilan birga teri nafas yoʻllarini ochadi va ichki organlar ish faoliyatlarini 
jadallashtiradi,  Odam  tanasi  suvda  boʻlganda  nafas  olish  tezlashadi,  qon  tomiri 
tonusi  oʻzgaradi.  Organizmda  mopdn  almashinuvi  ortadi,  barcha  organlar 
sistemalarining  ish  bajarish  imkoni  oshadi  va  birinchi  gadda  yurak  -  qon  tomir 
sistemasi va nafas organlari sistemasi faoliyati -ijobiy tomonga oʻzgaradi. 
Suzish  qaltirash  va  yoddan  chiqarish  kabi  odatlarni  bartaraf  etish  va  oʻz 
kuchiga ishonch hosil qilishga oʻrgatish jixatlari bilan markaziy nerv sistemasiga 
ham  ijobiy  ta’sirini  koʻrsatadi.  Bular  odam  organizmida  suvdagi  jismoniy 
mashklarni  davomi  takrorlashlar  oqibatida  paydo  boʻladi.  Bundan  tashqari  suzish 
ba’zi kasachlanishlar oldini olish va davolashlarda qoʻyalaniladi. Keyingi vaqtlarda 
suzish  davolovchi  jismoiny  tarbiyaning  asosiy  vositasi  boʻlib  qoldi.  Suzish  turli 
xast  olish  va  zararli  jaroxatlar  asoratlarini  davolashda  ham  foydalaniladi.  Shu 
maqsadlar  yoʻlida  maxsus  mashklar tizimlari  ishlab  chiqilgan. Suv haroratini tez-
tez  oʻzgarib  turishi  bola  organizmini  chiniqishga  va  turli  shamollash  kasaliga 
qarshilik koʻrsatishni oshiradi. 
Odam  organizmini  chiniqtirish,  uni  har  tomonlama  garmonik  rivojlantirish, 
uning  harakat  qobiliyati  sifatlariii  oshirish  kabi  salomatligini  mustaxkamlashda 
zarurligi uchun ham suzish jismoniy mashqlar sifatida qoʻllaniladi. 
Mana  shularni  nazarda  tutgan  xolda  suzish  har  tomonlama  jismoniy 
rivojlantirishning asosiy vositalaridan deyilishi bejiz emas.