Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

V. AMALIY MASHGʻULOTLAR MATERIALLARI 
 
1-mavzu: 
Harakatli o‘yinlarni bolani yoshiga mos holda tanlash va o‘tkazish 
metodikasi.
 
(4 soat) 
Reja
1. Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar.
2. Harakatli o‘yinlarni bolani yoshiga mos holda tanlash va o‘tkazish.
 
O‘quv mashgʻulotining maqsadi:
Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar, 
Harakatli o‘yinlarni bolani yoshiga mos holda tanlash va o‘tkazish haqida amaliy 
ko‘nikma va malakalarga ega qilish. 
O‘quv faoliyati natijalari:
1. Umumiy rivojlantiruvchi mashqlarni bajarish texnikasi qoidalarini 
o‘rganadi.
2. Harakatli o‘yinlarni bolani yoshiga mos holda tanlash va o‘tkazish haqida 
ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladi.
1.1. Saflantirish, davomatni aniqlash, talabalar sport kiyimlarini nazorat qilish. 
1.2. Amaliy mashgʻulot mavzusi, uning maqsadi va o‘quv faoliyati natijalari bilan 
tanishtiradi.
1.3. Mavzu bo‘yicha adabiyotlar ro‘yxatini berib, ularga qisqacha ta`rif beradi. 
1.4. Talabalar o‘quv faoliyatini baholash mezoni bilan tanishtiriladi. 
 
 
 
Maxsus jismoniy tayyorgarlik 
Aloxida yengil atletika turlari bo‘yicha maxsus chidamlilik, kuch, 
chaqqonilik, egiluvchanlik jismoniy sifatlarini rivojlantirish. Tezkor-kuch 

---

189 
sifatlarini rivojlantirish.
Talabalarni umumiy jismoniy tayyorgarligi uchun maxsus mashqlar 
 
 

---

190 
Maxsus mashqlar 
 
 
Umumrivojlantiruvchi mashqlar 
Umumrivojlantiruvchi mashqlar – tananing alohida qismlarining harakati yoki 
bu harakatlarni qo‘shilmasi bo‘lib, turlicha tezlikda, amplitudada va muskullarning 
zo‘riqish darajasi turlicha tarzda bajariladi. Bu mashqlar jismoniy sifatlarni 
tarbiyalash, to‘gʻri qomatni shakllantirish va o‘quvchilarni yanada murakkabroq 
harakat elementlarini, ko‘nikmalarini egallashga tayyorlash maqsadida 
qo‘llaniladi. Tananing alohida qismlari va muskullar guruhiga tanlab-tanlab ta’sir 
ko‘rsatish (ko‘pincha) uchun ham foydalanish mumkin. Shuning uchun mashqlarni 
kvalifikatsiyalash asosiga anatomik belgi qo‘yilgan: qo‘llar va yelka kamari, tana 
va bo‘yin, oyoq muskullari, butun tana muskullari uchun. 
Bundan tashqari barcha mashqlar kuch, yegiluvchanlik, harakatlar tezkorligi, 
yepchillik, muskullarni bo‘shashtirish qobiliyatini tarbiyalash, to‘gʻri qomatni 
shakllantirish mashqlariga bo‘linadi. 
Umumrivojlantiruvchi 
mashqlar 
harakatlar 
majmuasi 
ko‘rinishida 
qo‘llaniladi. Majmuaga kiritiladigan mashqlar o‘quvchilar organizmiga har 

---

191 
tomonlama taosir ko‘rsatish kerak. Shu maqsadda ular tanasining turli qismlari 
bilan, turli yo‘nalishda, o‘zgaruvchan tezlikda va muskullarni turlicha 
kuchantirgan holda bajariladi. Majmuadagi mashqlarni gigiyena gimnastikasi 
uchun 1 tadan 15 tagacha, jismoniy tarbiya (gimnastika) darsining tayyorlovchi 
qismi uchun 10-15 tagacha, atletik gimnastika uchun 15 dan ortiq bo‘lishi mumkin. 
Ertalabki gimnastika – majmuasining mashqlarini quyidagi ketma-ketlikda 
bajarish tavsiya etiladi: 

Qo‘l-oyoqni yozish mashqlari (umurtqa pogʻonasini to‘gʻrilash va 
qomatning to‘gʻrilanishini his qilish); 

Butun organizmning funktsional faoliyatini yaxshilash uchun umumiy 
ta’sir qiluvchi bir-ikkita mashq (tana, oyoqlar muskullarining katta guruhi ishtirok 
etadi); 

Turli guruh muskullari uchun mashqlar turlari, bunda tananing turli 
qismlari ketma-ket jalb qilinadi va jismoniy yuklanish sekin-asta orttirib boriladi; 

Tananing barcha qismlari uchun jadal mashqlar (sakrash, yugirish, tez-tez 
o‘tirib turish); 

Yurish va yugurish; 

Muskullarni bo‘shashtirish va nafasni rostlash mashqlari. 
Kundalik gimnastika suvli muolajalar, o‘z-o‘zini massaj qilish bilan 
tugallanadi. 
Jismoniy tarbiya dasturiga mos ravishda ertalabki gimnastika odatda, ochiq 
havoda (chidamlilik va yugurish mashqlari) bilan o‘tkaziladi. 
Gimnastikaning umumiy davomiyligi 30 daqiqagacha cho‘zilishi mumkin. 
Qizlar uchun ertalabki gimnastika mashqlarining namunaviy majmuasi

---

192