Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Frederik 
Gertsbergning  m otivatsiya 
nazariyasi 
boisiy 
tozalanish  (m otivatsionnaya gigiyena)  deb  yuritilib,  uning  asosida 
qoniqish keltiruvchi m ehnat ruhiy sogMom boM ishga ham ham korlik 
k o ‘rsatadi  degan  fikr  yotadi.  U  quyidagi  ikki  guruh  om illarga 
e ’tibom i qaratadi 
(12.1-jadval).
221

---

12.1-jadval
I s h d a n   q o n iq is h   o m i l l a r i
T/r
Boisiy omillar (qoniqmaslik 
manbalari)
T/r
Motivatsiya (yuqori 
qoniqtirish manbalari)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Korxona  va  ma’muriyat  si­
yosati.
Mehnat sharoiti.
Ish haqi.
Ishchilar bilan o ‘zaro muno- 
sabat.
Mehnat xavfsizligi.
Mehnat  intizomini  nazorat 
qilish darajasi.
1.
2.
3.
4.
5.
Yutuqlarga erishish.
Xizmat  pillapoyalari 
bo'yicha ko‘tarilish.
Yuqori mas’uliyat.
Natijani  tan  olish  va 
qo ‘ 1 lab-quwatlash.
Ijodiy va xizmat doira- 
sida o‘sish  imkoniyati.
G ertsbergga  binoan,  ikkita  asosiy  kategoriya  kiritildi,  bular 
«gigiyenik  o m illar»  va  «motivatsiya».  G igiyenik  om illar  ish 
bajariladigan  atro f-m uhit bilan, m otivatsiya esa —  ishning xarakteri 
va  m ohiyati  bilan  b o g ‘liq.  Agarda  gigiyenik  om illar  yetarlicha 
bo‘lsa,  o ‘z -o ‘zidan   ishdan qoniqishni  keltirib  chiqarmaydi  va biror- 
bir  narsaga  odam ni  m otivlantira  olmaydi.  Bunday  farqli  ravishda 
gigiyenik  o m illam in g  yoki  doimiy  m otivatsiyaning  bo‘lmasligi 
ishdan  qoniqm aslikni  keltirib  chiqarmaydi.  Lekin  ularning  to ‘liq 
m e’yorda b o ‘lishi qoniqishni keltirib chiqaradi va ishchilam i faoliyat 
samaradorligini  oshirishga motivlantiradi.
G ertsbergning  m otivatsiya  nazariyasining  M aslou  nazariyasi 
bilan  o ‘xshashligi  katta.  Gertsbergning gigiyenik omili  M aslouning 
birlamchi  eh tiy ojlar  bilan  m otivatsiya  esa  ikkilamchi  ehtiyojlar 
bilan  mos  kelsa,  am m o  bir  joyda  ular  bir-biriga  qaram a-qarshi 
bo ‘ladi.  M aslouning  fikricha,  gigiyenik  omil  xatti-harakatning  u 
yoki  bu  y o ‘nalishini  belgilaydi.  Agar  rahbar  bu  ehtiyojning  bir 
qismini  qondirsa,  u nga  javoban  ishchi  yaxshi  ishlaydi.  Gertsberg 
esa  aksincha  o ‘ylagan,  uning  fikricha  ishchi  gigiyenik  om illar 
amalga oshirish  n o to ‘g ‘ri  va adolatsiz holatlargagina e ’tibor beradi.
222

---

Gertsbergning bu  nazariyasi  k o ‘pgina  tashkilotlarda  muvaffaqiyatli 
am alda  qo ‘llanilgan  b o ‘lsa,  kam chiliklari  ham   bor  edi.  Bu  asosan 
izlanish  usuli  bilan  b o g‘liq  edi.  O dam lam ing  ehtiyojlari  turli  xil 
b o ig a n lig i sababli m otivlantiruvchi  om illar ham  har xil  bo‘ladi.