Oliy o‘quv yurtlarining nomutaxassislik fakultetlari

shariatsiz 
tariqat, 
tariqatsiz ma’rifat, ma’rifatsiz haqiqat
bo‘la olmaydi. Ular 
doimo bir-birini to‘ldiradi. Bu yo‘l kamolot yo‘li bo‘lib, inson 
hayotining asl mohiyatini tashkil etadi. 
Yusuf Hamadoniyning yana bir shogirdi 
Abduxoliq 
G‘ijduvoniy
bo‘lgan. Yassaviy bilan G‘ijduvoniy shu darajada 

---

174 
iqtidorli shogirdlardan bo‘lishganki, keyinchalik ulardan bir 
“Yassaviya”, 
ikkinchisi 
“Naqshbandiya” 
tariqatining 
asoschilari bo‘lib yetishadilar. Xoja Abduxoliqning tarjimai 
holi, tug‘ilgan va vafot etgan sanalari aniq. U 1103 yilda 
G‘ijduvondda tug‘ilib, 1179 yilda o‘z vatanida vafot etadi. 
Xoja Abduxoliqqa dastlabki savodni o‘z tug‘ilgan yurtida Imom 
Sadriddin beradi. Keyinchalik o ‘qishni Buxoroda davom ettirib, 
yuqorida qayd qilinganidek, Yusuf Hamadoniyga shogird 
tushadi. Tarixiy manbalarning xabar berishicha, ustoz va 
shogirdning bir-birlariga hurmati, mehr -oqibati shu darajada 
bo‘lgan ediki, ular birgalikda Sharqning fan va mada niyat 
o‘choqlaridan bo‘lmish Samarqand, Buxoro, Marv, Isfaxon, 
Balx singari shaharlarga borgan ekanlar va u yerlarda tasavvuf 
sohasidagi o‘z bilimlarini yanada chuqurlashtirgan ekanlar.
Xoja Abduxoliq G‘ijduvoniy Sharq falsafa tarixida o‘ziga 
xos o‘rin egallaydi. Uning falsafiy dunyoqarashi tasavvufdagi 
Xojagon (Xojalar) xalqasida shakllandi. Agar bizgacha Ahmad 
Yassaviyning “Hikmatlar”i meros bo‘lib qolgan bo‘lsa, Xoja 
Abduxoliq G‘ijduvoniydan “Risolayi Sohibiya” “Risolayi 
Shayxshuyuk Xazrati Abu Yusuf H amadoni” kabi asarlar meros 
bo‘lib qolgan. Ammo bu asarlar hali yaxshi o‘rganilmagan va 
keng xalq ommasi orasida targ‘ib qilinmagan. Xoja Abduxoliq 
G‘ijduvoniy ustozidan ko‘p narsalarni o‘rganar ekan, o‘zi ham 
ko‘p hollarda mustaqil fikr yuritib, ba’zi mas alalarda o‘z 
yo‘lini shakllantirishga harakat qilgan. U zikr aytish usuli 
bo‘yicha “Zikri Xufiya”, “Zikri dil” amalini targ‘ib qila 
boshlagan. Xoja Abduxoliqning ustozi Yusuf Hamadoniy o‘sha 
vaqtda o‘z sahobalari bilan “Aloniya” zikr tushish amalini 
bajargan. 
Xoja Abduxoliq G‘ijduvoniy yuqorida qayd 
qilinganidek, “Xojagon” (Naqshbandiya) tariqatining asosiy 
qonun-qoidalarini ishlab chiqqan buyuk allomadir. Uning 
asarlari, hayoti, qilgan ishlari butun turk olamida alohida o‘rin 
egallab, ma’naviy hayotda o‘chmas iz qoldirgan.