|
0 ‘qituvchining o‘rni va unga qo‘yi!adigan talablar.
Komenskiy o‘z davrida iste’dodsiz, ma’lumotsiz o‘qituvchilami
qattiq tanqid etdi. o‘qituvchilikni “ Yer yuzidagi har qanday
kasbdan ko‘ra yuqoriroq turadigan juda faxrli kasb” deb
hisobladi. Bu o‘qituvchiga nisbatan yangi ilg‘or qarash edi, chunki
434
o‘sha davrda o‘qituvchilik kasbiga hurmat bilan qaralmas edi.
Komenskiy aholining o‘qituvchiga hurmat bilan qarashini talab
etishi bilan o‘qituvchining o‘zi jamiyatda muhim vazifani
bajarayotganini tushunib olishi va o‘z qadr-qimmatini yaxshi bilib
olishi lozimligini uqtiradi. o‘qituvchi sof vijdonli, ishchan, sabotli,
axloqli bo‘lishi, o‘z ishini sevishi, o‘quvchilarga otalardek
muomala qilishi, ularda bilimga havas tug‘dirishi lozim. “o‘zi”
namunako‘rsatib, o‘quvchilarni o'ziga ergashtirishi o‘qituvchining
birinchi vazifasidir” - degan edi.
Komenskiyning pedagogikasi ilmiy pedagogik boiib, jahon
madaniyatiga qo‘shilgan katta hissadir. Uning qarashlari hozirgacha o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q.
2. Adolf Disterveg (1790-1866)
Atoqli nemis pedagogi Fridrix Vilgelm Adol’f Disterveg
Vestfaliyadagi sanoat shaharchasi Zigenda chinovnik-yurist oilasida tug‘ildi. Distervegning o‘zi o‘rta maktabda o‘qigan
chog‘idayoq dogmatik ta’limdan umrbod nafratlanadigan bo‘lib
qolganligini aytadi. U 1808-yilda Gerbom universitetiga kirib
o‘qidi, matematika, falsafa va tarixni o'rgandi, so‘ngra Tyubingen
universitetiga o‘tdi va uni 1811-yilda tamomladi, keyinroq borib
esa falsafa fanlari doktori unvonini oldi.
U xalqqa ma’rifat berish ishiga o‘zini bag‘ishlashga qaror qildi
va dastlab Mers-Reynda, so‘ngra esa Berlinda o‘qituvchilik
seminariyalariga uzoq vaqt boshchilik qildi, ulami namunali
seminariyalarga aylantirishga muvaffaq bo‘ldi. Disterveg seminariyada pedagogika, matematika va nemis tilidan dars berdi, ayni
vaqtda shu seminariyalar huzuridagi boshlang‘ich tajriba maktablarida ham o‘qituvchilik qildi. Disterveg pedagoglik sohasida
samarali ish olib borish bilan bir vaqtda, adabiy va metodik ishlarini
ham zo‘r muvaffaqiyat bilan bajarib turdi. U “Nemis
o‘qituvchilarini o‘qitish uchun qo‘llanma” degan kitobni nashr
qildirdi (1835), bu kitobda Disterveg ta5limning umumiy
vazifalarini va printsiplari to‘g‘risidagi o‘zining progressiv
qarashlarini bayon qilib berdi, shuningdek, u matematika, nemis
435
tili, geografiya, matematik geografiya, astronomiyaga doir
yigirmadan ortiq darslik va qo‘llanmalar nashr qildi; bu darsliklar
va qo‘Uanmalar Germaniyada va boshqa ko‘pgina mamlakatlarda
katta shuhrat qozondi.
Disterveg hayot chog‘idayoq asarlari Rossiyada mashhur bo ‘ 1-
gan edi. Chunonchi, 1862-yilda uning “Elementar geometriya”si
rus tilida nashr etildi; Rossiyaning ilg‘or pedagoglari bu kitobni
boshlang‘ich maktablarda geometriya o‘qitish uchun eng yaxshi
qo‘llanma deb hisobladilar.
Disterveg 1827-yildan to umrining oxirigacha “Tarbiya va
ta’lim uchun Reyn varaqalari” degan jumal chiqarib turdi. U bu
jumalda pedagogikaning turli masalalariga doir to‘rt yuzdan ortiq
maqolasini bostirdi. Disterveg boshlang‘ich maktablaming o‘qituvchilarini tayyorlash ishini tubdan yaxshilash uchun kurashdi. U
nemis xalq o‘qituvchilarini birlashtirish uchun juda ko‘p ish qildi.
Disterveg hayot chog‘idayoq “nemis muallimlarining muallimi” degan faxrli unvonga sazovor bo‘ldi. Disterveg umrining oxirgi
kunlariga qadar progressiv ijtimoiy pedagogika ishlari bilan
shug‘ullandi. Disterveg vabo bilan og‘rib, 1866-yilda vafot etdi.
Disterveg Germaniyada toifaviy maktab tarafdorlari bilan hamma
uchun barobar bo‘lgan umumiy maktab tarafdorlari o‘rtasida avj
olib ketgan kurashda aktiv qatnashdi. Toifaviy maktab tarafdorlari
nemis xalq maorifi tizimida aholining har bir toifasi uchun alohida
maktab bo‘lishini (aholining eng kambag‘al toifasi uchun - xalq
maktabi, byurgerlar uchun - real o‘rta maktabi, dvoryanlar va
chinovniklar uchun - klassik gimnaziya bo‘lishi) lozim deb
hisoblar edilar. Hamma uchun barobar bo‘lgan maktab tarafdorlari
va shular qatorida Disteiveg ham bolalar uchun ochiq bo‘lgan
maktab vujudga keltirishni talab qildilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
