Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

Tarbiya-i badaniya. Fitrat jismoniy tarbiyaga, kishining
salomat va baquvvat bo‘lib tarbiyalanishiga alohida e’tibor beradi:
“Badan tarbiyasiga qadim zamonlardan boshlab katta ahamiyat
berilgan. Insonning butun a’zosi salomat va quwatga ega bo‘hnasa,
unda inson uzoq yashamaydi. Agar insonning tanasidagi
a’zolaridan biriga xalal tegsa, u kishi ishdan qoMini tortib,
boshqalaming muhtojiga aylanadi. Bizning farzandlarimiz ilm
olish bilan birga, ulaming badan tarbiyasiga ahamiyat berishimiz
lozimdir”.
Fitrat bolalaming toza havoda bo‘lishlari, atrof, tabiat go‘-
zalhklaridan estetik zavq ola bilishlariga ahamiyat beradi va deydi:
“Havo inson uchun ovqatdan ham muhimdir. Besh-olti soat
ovqatsiz turish mumkin, bir daqiqa havosiz turish mumkin emas.
Shuning uchun go'daklami hamma vaqt sof havoga, bog‘-
chorbog‘larga olib chiqish lozimdir. Farangdagi shaharlaming har
taraflarida bolalar uchun chorbog‘lar, havo maydonchalar yaratilgan. Bulardan tashqari, ulaming maktablarida bolalar tanaffus
vaqtlarida maxsus maydonchalarda turli o‘yiniar o‘ynaydilar.
Fitrat bolalaming jismoniy tarbiyasida turli harakatli o‘yinlar
katta o‘rintutishini ham aytib o‘tadi. Ota-onalariga o‘zbolalarining
shunday o'yinlar bilan mashg‘ul bo‘lishlarini ta’min etishlarini
maslahat beradi: Harakat har bir kishi uchun, ayniqsa bolalar uchun
ham zarurdir. Shuning uchun bolalami jismoniy chiniqtirishda
ulami ayrim o‘yinlar bilan mashg‘ul qilish foydalidir. Bolalami
o‘yindan man etishning foydasi yo‘qdir. Ulaming doimo bir joyda
o‘tirishlari, harakat qilmasiiklari ulami badanlarini zaif
bo‘lishlariga olib keladi. Ota-onalar doim o‘z bolalarini o‘yinga
tashviq va targ‘ib qilishlari lozimdir. Ammo bolalaming o‘yinlari
odob va axloq doirasidan tashqari chiqmasligi kerak. Fitrat bu
harakatli o‘yinlar bolaning aqli, farosati, ilmini rivojlanishiga va
to‘g‘ri axloqiy tarbiya topishiga yordam berishi kerak, deb
425
hisoblaydi. U bu o‘yinlar orqali bolaga hayotni o‘rgatish, aqliy va
axloqiy tarbiya ham berish mumkin, asosiysi bolani jismonan
chiniqtiradi, deb biladi”.
Muallif boialarga shaxsiy gigiena qoidalariga amal qilishni
o‘rgatishni alohida ta’kidlab o‘tadi: “Ota-onalar va muallimlar bolalami har kuni yuzlarini sovunlab yuvdirsinlar, og‘iz va tishlarini
tozalab yuvsinlar, doimo liboslarini nazorat qilsinlar, mumkin
qadar bolalami chivin va pashshalar bo‘lmagan joylarga o‘tkazsinlar, chunki bu hasharotlar turli kasalliklami tarqatuvchidirlar”.
Keyinroq Fitrat fikr — aql tarbiyasi to‘g‘risida, ya’ni aql
rivojlanishida muhokamaning roli haqida gapirib beradi.