Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Big Data
) – инсон идрок қиладиган натижалар олиш 
мақсадида структураланган ва структураланмаган (
жумладан, мустақил 
манбалардан олинган
) маълумотларни қайта ишлаш учун мўлжалланган 
усуллар, воситалар ва ёндашувлар йиғиндисидир. Катта маълумотлар катта 
ҳажм билан, хизма-хиллик ва янгиланиш тезлиги билан тарифланади, бу эса 
ахборот билан ишлаш стандарт усуллари ва воситаларини етарли даражада 
самарасиз қилиб қўяди. Шундай қилиб, катта маълумотлар технологияси бу – 
катта ҳажмдаги ахборот асосида қарор қабул қилиш воситасидир. Катта 
маълумотлар бошланғич маълумотлар катта танламаси мавжуд бўлган 
жойларда пайдо бўлади. Уларнинг асосида макродаражадаги ҳодисаларни 
таҳлил ва башорат қилиш, ижтимоий хулқ-атвор моделларини ўрганиш, 
шунингдек, илмий тажрибалар статистика маълумоталри асосида трендларни 
аниқлаш мумкин. Тижорат лойиҳалари учун ҳам, давлат лойиҳалари учун 
ҳам катта маълумотлар соҳасидаги асосий муаммо - маълумотларни якуний 
қўллаш бўйича вазифаларни бошланғич маълумотлар асосида амалга 
ошириш ҳисобланади.Таҳлил алгоритмидаги энг сўнгги замонавий 
трендларни биладиган ва келгуси ҳисоб-китоблар тезлигини баҳолай 

---

39 
оладиганлар эмас, балки ушбу технологияларни қўллаш асосида узоқ 
муддатли ва асосланган молиявий моделлар ярата оладиганлар бугунги кунда 
катта маълумотлар соҳасидаги экспертлар ҳисобланади.Ҳозирги кунга 
келиб,катта маълумотларни қайта ишлашга имкон берадиган кўп сонли 
усуллар ва комплекс дастурий маҳсулотлар ишлаб чиқарадиган компаниялар 
мавжуд, масалан, 
IBM, Oracle, Microsaft, Hewlett Packard, Apachy Saftware 
Foundation 
ва бошқалар. Катта маълумотлар билан ишлаш учун зарур бўлган 
ахборот манбалари бўлиб, қуйидагилар ҳизмат қилиши мумкин: 
Интернетда фойланувчилар хулқ-атвори логлари; 
автомобиллардантранспорт компанияига келадиган 
GPS
-сигналлар; 
банкнинг барча мижозларитранзаксиялари ҳақидаги ахборотлар; 
йирик чакана тармоқдаги барча харидлари ҳақидаги ахборотлар; 
кўп сонли шаҳар 
IP
-видеокамераларидан олинган ахборотлар; 
саноат интернети технологиялари билан жиҳозланган катта ишлаб 
чиқариш датчикларидан келган ахборотлар ва бошқалар. 
Енди электрон тижорат ва электрон бизнесда кенг миқёсда 
ишлатиладиган ва ҳозирги замонда борган сари оммабоп бўлиб бораётган 
виртуал валюталар ҳақида мулоҳаза қилиб кўрамиз.