Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил " " апрелдаги

 
2.2. Аъзоликка қабул қилишнинг дастлабки босқичлари – ишчи 
гуруҳ фаолиятини ташкил қилиш 
Давлат ёки алоҳида божхона ҳудуди ташкилотга аъзо бўлиш тўғрисида 
якуний қарорга келганидан сўнг кузатувчилик мақоми тугатиш бўйича Бош
кенгашга мурожаат қилади. Сўнг Марокаш шартномасининг 12-моддасига 
мувофиқ аъзоликка қабул қилишларини сўраб ташкилот раҳбари номига ариза 
йўллайди. Бунда аризанинг қатъий белгиланган шакли мавжуд бўлмасада, 
Марокаш шартномасининг 12-моддасига биноан ташкилотга қўшилиш истаги 
борлигини аниқ баён этиши лозим.

---

21 
2.1.-расм. Жаҳон савдо ташкилотига кириш босқичлари.
Икки томонлама мазокаралар
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Кўп томонлама
 (
фақат бази аъзолар билан
) 
музокаралар
 
Кўп томонлама
 (
барча аъзолар билан
) 
 
музокаралар
 
Аъзолик
ка ариза 
бериш 
ва ишчи 
гуруҳ 
тузиш 
Ташқи савдо 
режими 
бўйича 
меморандум 
Аъзо 
мамлакатлар 
муҳокамаси
Ишчи
гуруҳ 
ҳисоботи 
лойиҳасини 
тайёрлаш
Музокаралар 
натижаларини ишчи 
гуруҳ ҳисоботига 
қўшиш
Ягона товар ва 
хизматлар 
тарифлари 
жадвалини тузиш 
Қишлоқ хўжалиги 
ва экспортни 
субсидиялаш
Ишчи 
гуру
ҳ 
том
он
и
д
ан
 ҳ
уж
ж
ат
л
ар
 
п
ак
етин
и
 тай
ёр
л
аш
 
Бош 
ке
н
гаш
 то
м
он
и
д
ан
шарт
л
арн
и

эъл
он
 қ
и
л
и
ш
 
Н
ом
зо
д
 д
ав
л
ат 
том
он
и
д
ан
 а
ъ
зол
и
к 
 
шарт
л
арин
и
 б
аж
ариш
 
А
ъзол
и
к 
шарт
л
арин
и
 б
аж
ари
л
ган
л
и
гин
и

ўрган
и
ш 
Аъзоликка 
қабул 
қилиш 
Товарлар 
ва 
хизматлар 
тарифлари 
бўйича 
таклиф
Товарлар 
ва 
хизматлар 
тарифлари
ни 
келишиш
Якуний 
тарифлар
ни 
белгилаш

---

22 
Бош кенгаш номзод давлатнинг масъул вакилини мамлакатдаги жорий 
савдо-иқтисодий тизимининг асосий хусусиятлари билан яқиндан танишиш 
учун таклиф қилади. Бу учрашувда номзод давлат ўз иқтисодий сиёсати 
ташкилот талабларига мувофиқлигини таъминлаш бўйича ислоҳотлар олиб 
борилаётганлигини ёки ислоҳотлар ўтказишга тайёрлигини кўрсатиб бериши 
лозим. 
Ташкилотга қўшилиш тўғрисидаги алоҳида божхона ҳудудидан ариза 
келиб тушган тақдирда ҳудуднинг масъул вакили Бош кенгаш олдида ҳудуд 
ташқи савдо алоқаларини амалга ошириш ва ташкилот қонунчилик базасида 
назарда тутилган шартларни бажаришда тўлиқ мустақил эканлигини кўрсатиб 
бериши шарт.
Марокаш шартномасига мувофиқ номзод давлат ЖСТга аъзо бўлиш 
билан боғлиқ барча мажбуриятларни ўз зиммасига олиш ва ташкилот аъзолари 
олдидаги мажбуриятларини тўлиқ бажаришига каофлат беради. 
Бош кенгаш аризани барча аъзо мамлакатларга йўллайди. Номзод 
давлатни ЖСТга киришидан манфаатдор бўлган ёки қарши бўлган 
мамлакатлар алоҳида ишчи гуруҳга аъзо бўлишади. Ишчи гуруҳни тузиш ва 
унга аъзо бўлиш тартиби 1995 йил 24 мартда қабул қилинган “Марокаш 
шартномасининг 12-моддаси бўйича музокаралар ўтказиш тартиблари” номли 
йўриқномада белгилаб берилган бўлиб, номзод давлатни ташкилотга аъзо 
бўлиш учун зарур ҳужжатларни тайёрлаш, икки томонлама музокаларда 
кўмаклашиш, ташкилотнинг аъзоликка қабул қилиш баённомаси лойиҳасини 
ишлаб чиқиш ва аъзо бўлиш жараёнига кўмаклашади. 
Бош кенгаш аъзоликка қабул қилиш тўғрисидаги аризани кўриб чиқиб,
номзоднинг масъул вакиллари юқоридаги учрашуни ўтказганидан сўнг
аризани қаноатлантириш ёки рад қилиш бўйича қарор қабул қилади. Агар Бош 
кенгаш аризани қаноатлантирса, мамлакатни аъзолик жараёнини 
тезлаштириш учун учун юқоридаги алоҳида ишчи гуруҳни тузади.
Номзод давлатга нафақат ўзиниг қўшилиши учун ташкил қилинган 
ишчи гуруҳ мажлислари билан бир қаторда бошқа номзод давлатлар ишчи 
гуруҳлари мажлисларига ҳам қатнашишлари, уларнинг ишига ҳалақит 
бермаган ҳолда музокаралар ва ҳужжатларни тайёрлаш жараёни билан 
бевосита танишиб боришлари мумкин. 
Шунингдек, Доҳа раунди доирасидаги музокаралар кузатувчи ва номзод 
давлатлар учун очиқ бўлиб, музокаралар натижалари бўйича қарорлар қабул 
қилиш жараёнларига аралашишлари чеклаб қўйилган. 
Ишчи гуруҳ раисини танлаш бўйича маслаҳатлашувлар ишчи гуруҳнинг 
биринчи йиғилишини ўтказиш учун зарур бўлган барча ҳужжатлар, хусусан, 
“Ташқи савдо режими тўғрисидаги меморандум”, унга асос бўладиган қонун 

---

23 
ҳужжатлари ва унда берилган саволларга жавоблар тайёр бўлиши биланоқ 
бошланади. Ишчи гуруҳ раиси Бош кенгаш раиси томонидан аъзолар ва 
номзод давлат билан келишилган ҳолда тайинланади. Ишчи гуруҳ раиси ишчи 
гуруҳга аъзо мамлакатлар вакиллари орасидан тайинланади. 
Номзод давлат ишчи гуруҳ раислигига бошқа мамлакатни таклиф 
қилиши мумкин, аммо якуний танлов ЖСТнинг барча манфаатдор аъзолари 
розилигини талаб қилади. Ишчи гуруҳга раис тайинлаш имкони бўлмаган 
тақдирда аъзоликка қабул қилиш жараёни тўхтатиб қўйилмайди. Номзод 
давлатга ишчи гуруҳнинг биринчи йиғилиши бўлиб ўтгунга қадар раисликка 
номзод топиш имконияти берилади. Номзод давлат, ўз навбатида, дипломатик 
каналлар орқали аъзо мамлакатлар ҳукуматлари билан музокара ўтказиб, 
ишчи гуруҳга раислик қилишларини сўрайди. 
Ишчи гуруҳ раиси ўзига берилган ваколатлардан фойдаланиб 
музокараларга кўмаклашишга қаратилган таклифлар киритиши ёки турли 
ташаббуслар билан чиқади, учрашувлар ва музокараларни белгилайди. 
Ишчи гуруҳга аъзо бўлиш ЖСТнинг барча манфаатдор аъзолари учун 
очиқ бўлиб, номзод давлат ташкилотга тўлақонли аъзо мақомини олгунга 
қадар ишчи гуруҳ таркиби ўзгариб туради.