Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Уруғларни элаш усуллари- агар намунада уруғлар ичида ҳашаротлар чиқиндилари кўп бўлса тупроқ элаклари ишлатилиши мумкин. Элаш жараёнида элакларни юқори қисмида ҳар хил ҳашаротлар, ўрталарида
152
майдароқ ҳашаротлар, энг пастида эса ҳашаротларнинг чиқиндилари ва каналар тушади. Ушбу усулни қўллаш жуда майда ҳашаротларни аниқлашда биринчи навбатда капр қўнғизни аниқлашда қатъиян ман этилади, чунки қўнғиз личинкалари жуда майда бўлиши боис улар элакларнинг ҳар хил тешик ва ёрикларига кириб қолиши мумкин. Табиийки кейинчалик ушбу элаклар, агар яхшилаб зарарлантирилмаса, капр қўнғизини ўчоғига айланиши мумкин. Зарарсизлантириш учун элаклар кўп вақт сувда қайнатилиши керак.


Флотация усули. Флотация уруғларни зарарланганлигини аниқлашда ёрдам берувчи усул. Флотация усулида хар хил миқдорда ош тузи ёки селитра эритмаси қўлланилади. Бунда 1 л сувда 570-730 г селитра 15 ⁰С да эритилади.

Карантин лабораторияларининг жойланиши, асосий йуналиши ва иш хажмига боғлик ҳолда жихозланиши ҳар хил бўлади. Чегара пунктларидаги кичик лабораторияларида одатда оддий таҳлиллар қилинади ва шу боис улардаги ускуна–жихозлар мураккаб бўлмайди. Вилоят ва марказий лабораториаларда юқори малакали мутахассислар ишлайди (энтомолог, фитопатолог, бактериолог, фитогелминтолог, ботаник, рентгенолог ва токсикологлар) ва уларнинг фаолияти учун мураккаб махсус ускуна ва жихозлар керак бўлади.

Рентгенография усули-уруғларни зараркунанда томонидан яширин шаклда зарарланганлигини аниқлашда рентгенография усули қўлланилади.

Бунинг учун АРС-1 номли рентген аппарати ишлатилади.

Уруғларни рентгенография қилиниши қўйидаги тарзда ўтади.

Юпқа пергамент қоғоз сатхига уруғлар бир қатлам қилиб махсус тахтадан ясалган қутиларга жойлаштирилади. Қутиларни тагига қора қоғозга ўралган янги фотоплёнка қуйилади. Кейин уруғлар рентген нурлар билан кўрилади. Нурланиш давомийлиги беш дақиқа.

Кейин қутичалар чайқатилмасдан бошқа столга қуйилади. Рентенограммалар эса тегишли ишловлардан сўнг синчиклаб кўздан кечирилади ва ҳамма шубхали уруғлар қалам ёрдамида белгиланади.

153
Рентгенограмаларда уруғларнинг ичида мавжуд ҳашаротларнинг личинкалари, ғумбаклари ва қуртлари ҳамда чиқиндилари яққол кўринади.

Бундан ташқари тирик ва ўлик ҳашаротлар ҳам кўрилади.

Кейин қутичадаги зарарланган уруғларнинг рентгенограмалари солиштирилиб пинцет ёрдамида олинади ва энтомологик экспертиза ўтказилади.

Ушбу усул билан асосан импорт қилинган ғўза уруғлари, маданий ёки ёввойи ўсимликлар уруғи текширилади.