Олий ва ўрта махсус таҳлим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ хжалиги вазирлиги

Оддий йиртқич кана (Чейлетус ерудитус Счрнк)
Бу кана, оз миқдорда бўлсада, хамма жойга тарқалган. Бу кана бошқа каналар ва ҳашаротлар — қишлоқ хўжалик захираларининг зараркунандалари тухуми, личинкаси ва қуртлари билан озиқланади. Бунда ўз қурбони терисини тешиб, унинг ичидаги борлиғини суради. Йиртқич каналар ўз тухумини ва бир-бирини ҳам еяверади. Вояга етган кана бир суткада 5—7 дона тухум ейди. Бу кананинг фойдали томонидан ташқари, бошқа каналар сингари, зарари ҳам бор: улар узларининг ўлик жасадлари, терилари ва тезаклари билан маҳсулотларни ифлослантиради (36-расм).
Бу кичкина 0,5—0,8 мм келадиган кананинг танаси яссиланган олти бурчакли шаклда, устки томони бирин кетин жойлашган иккита қаттиқ хитин қалқонлар билан қопланган. Вояга етган кана қўнғир рангли бўлади. Личинкаси ва нимфаси вояга етган канага ўхшасада, аммо ундан бирмунча кичкина ва хитин қалқони булмайди.
Бу кананинг ривожланиши учун 17,5—25,5 ҳарорат енг қулай хисобланади, бироқ кана пастроқ—12,7— 13,3 ҳароратда ҳам ривожланиши мумкин, бу холда ривожланиши 36—40 кунга чўзилади, бундан ембрионал ривожланиши 4 кунга, личинкалик стадияси 10 кунга ва нимфал стадияси еса долган вақтга чўзилади.
1 2
36-расм. Оддий йиртқич кана: 1-вояга етган имагоси, 2-гемолимфа

Катта қоринли кана (Перидиcулоидесен триcосус Неwп)
Бу кана типик паразитдир. Омбор ва складларда ҳар хил ҳашаротларнинг личинкалари ва қуртлари билан озиқланади. Ўз хартуми билан ҳашарот терисини тешиб, ичидаги борлигини батамом суриб олади. Бу турнинг фарқи шундаки оталанган урғочи кана тирик болалар тугади (бутун ҳаёт мобайнида битта урғочи 284 дона бола туғиши мумкин). Бунда урғочи кана ичидаги личинкалар ўсган сари она қорни жуда катталашиб кетади, яoни ҳомиладор бўлгунича бутун танаси 0,2—0,26 мм бўлса, хомиладор бўлгандан сўнг фақат қорин қисми 2 мм га етади (37-расм).
Болалари тез ривожланади, 26—37° ҳароратда 6—7 кунда ривожланиб бўлади.
Донни юклаш ва туширишда катта қоринли кана одам танасига кириб терисига ёпишади, уни қичитади ва қизартиради.