Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «технологик жараёнларни автоматлаштириш»

а = Q – Q
0 
бу ерда: Q – ўлчанадиган катталикни саноққа кўра топилган қиймати; 
Q
0
– ўлчанадиган катталикни ҳақиқий қиймати. 
Нисбий хато (b) бу абсолют хатони ўлчанадиган катталикни ҳақиқий 
қийматига бўлган нисбатидир 
b = (а – Q
0
) 

 100% 

---

Катталикни 
•хақиқий қийматини аниқлаш учун приборни 
кўрсатишига тузатиш киритилади. Унинг сонли қиймати тескари ишора 
билан олинган абсолют хатога тенг  
С=-(а) 
Q
0
 = Q+( 

С)
Барча приборлар учун абсолют ёки келтирилган катталиклар сифатида 
ифодаланган асосий йўл қўйиладиган хатолар ўрнатилган. Йўл қўйиладиган 
асосий хато (а) прибор кўрсатишларини унинг 
•ақиқий қийматидан иккала 
томонга мумкин қадар энг катта четланишидир ва шунинг учун енинг олдига 
“ “ ишораси қўйилади. Агар прибор текширилганда унинг шкаласини 
хохлаган нуқтасидаги асосий хато йўл қўйиладиган қийматлардан ошмаса 
прибор ишга яроқли хисобланади.Приборни келтирилган асосий хатоси (b` ) 
абсолют асосий хатога кўра аниқланади ва шкала диапазонини фойизларида 
ифодаланади
 b` = [a: (Q
max
 – Q
min
) ] 100 % 
Хатолар характерига кўра систематик ва тасодифий бўлиши мумкин. 
Систематик хато маълум қонуниятларга кўра ўзгарадиган хато бўлиб 
уларни приборларни хусусияти, холати, ўрнатиш усуллари, ишлаш жараёни 
ва кузатувчини шахсий хусусиятлари келтириб чиқаради.Систематик хато 
ишчи ва намунали приборлар ўлчаш натижаларини фарқи сифатида 
аниқланади. 
Тасодифий хатолар маълум қонуниятларга бўйсунмайдиган хатодир. 
Улар ўлчаш жараёнида тасодифий сабабларни таъсири туфайли юзага 
келади. Бу хатоларни ўлчаш жараёнига таъсири аниқланадиган катталикни 
кўп маротиба ўлчаш йўли билан баҳоланади. 
Приборни нормал иш шароитида пайдо бўладиган хато асосий хато 
дейилади. Атроф муҳитининг нормал холати деб 20

С температура ва 101325 
Па (760мм сим уст) атмосфера босими қабул қилинган. Ташқи шароит 

---

ўзгаришининг приборларга бўлган таъсиридан келиб чиққан хато қўшимча 
хатодир. Ўлчов приборларининг сифати уларнинг хатоларидан ташқари 
приборлар вариацияси, сезгирлиги, сезгирлик чегараси ва аниқлиги билан 
аниқланади. 
Приборни кўрсатишини вариацияси деб бир хил ўзгармас ташқи 
шароитда ўлчанаётган катталикни ошириб ва камайтириб ўлчангандаги 
прибор кўрсатишлари орасидаги энг катта фарқга айтилади. Вариация 
харакатланувчи қисмларни таянчларидаги ишқаланиш тириқишларини 
бўлиши туфайли ва бошқа сабаблар орқали келиб чиқади. 
Приборнинг сезгирлиги бу прибор стрелкаси чизиқли ёки бурчак 
силжишининг шу силжишнинг хосил қилган катталикнинг ўзгаришига 
бўлган нисбатидир