Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил

 
Харита ва уларнинг турлари 

---

39 
Тарихий харита билан ишлаш географик муҳитга характеристика 
беришнинг асосий методини ташкил этади. Тарихий хариталарда мавзу ва 
воқеа-ҳодисалар, жараѐнларнинг мазмуни, давлатнинг чегаралари ва 
бошқалар берилади. Тарихий карталарнинг бир неча турлари бор:
тарихий 
иқтисодий, тарихий этнографик, археологик, тарихий-сиѐсий, ҳарбий-
тарихий, тарихий-маданий. 
Ўқув тарихий карталари 
эса таълимда фойдаланилади. Хариталар ҳеч 
қачон эскирмайди. Эскирганлари ҳам ўз қадрини йўқотмайди. Аммо ўша 
давр тарихига археологик изланишлар ѐки бошқа ѐзма манбаларнинг 
топилиши билан янги ўзгаришлар киритилиши мумкин бўлсада, барибир 
ўтган давр тарихшунослиги ҳақида ҳам маълумот бериш вазифасини ўтайди. 
Уларга қараб танқидий фикрни ривожлантириш ҳам мумкин.
Хариталар орқали халқларнинг тарихий ривожланишига географик 
муҳитнинг таъсирини кўрсатиш учун катта имконият бор. Харита ѐрдамида 
бирор мамлакатнинг тарихий тараққиѐтида босиб ўтган турли 
босқичлардаги аҳволини аниқ тасвирлаб бериш, биринчидан, ишлаб 
чиқарувчи кучларнинг ривожланиши ҳақида аниқ тасаввур яратишга, 
иккинчидан, инсон аждодлари меҳнатининг бунѐдкорлик кучини пухта 
тушуниб, англаб олишларига ѐрдам беради. Бинобарин, харита билан 
ишлаш жуда катта маърифий ва тарбиявий аҳамиятга эгадир. 
Харитадан фойдаланиб тарихий воқеа содир бўлган жойни кўрсатиш, 
географик муҳитнинг роли ҳақида тасаввур яратиш учунгина эмас, балки 
тарихий воқеаларнинг моҳиятини, уларнинг қонуниятларини, ўзаро 
алоқалари ва сабаб-натижаларни очиб беришда ҳам муҳим рол ўйнайди. 
Харитадан тарихий воқеани тушунтириб беришдагина эмас, балки уни 
таҳлил қилишда ва умумлаштиришда ҳам фойдаланилади. 
Харита ѐрдамида тарихий воқеаларнинг сабаб-алоқалари очиб 
берилади. Масалан, Амир Темур давлати ва салтанатининг кенгайиши ва 
юксалиши сиѐсий – маъмурий ҳолати очиб берилади. Харита дарснинг 
бошида ўрганилган материални таҳлил қилиш, умумлаштириш, тарихий 
тараққиѐт ривожланишининг қонуниятларини очиб беришга ѐрдам кўрсатади. 
Тарихий харита ўқув материалини мустаҳкамлашда муҳим рол 
ўйнайди. Ўқитувчи воқеа бўлиб ўтган жойини деворга осилган харитадан 
кўрсатган вақтда ўша жойни ўз харитаси ѐки атласидан излаб топиши, 
ўқитувчи раҳбарлигида хаританинг таҳлил қилиниши, хариталар устида 
мустақил ишлаш, саволларга харитадан фойдаланиб жавоб бериши ўқув 
материалининг пухта ўзлаштирилишига ва узоқ вақт эсда сақланишига 
ѐрдам беради. 

---

40 
Тарих ўқитиш тажрибасида тарихий хариталарнинг уч туридан 
фойдаланилади: 
1.