Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил

дебат 
методи икки ўқувчи (ѐки икки 
гуруҳча) ўртасидаги баҳс ҳисобланса, 
“ақлий ҳужум”
да гуруҳдаги барча 
ўқувчиларнинг иштироки зарур бўлади. Шунингдек, бу мезон мавзунинг 
мураккаблик даражасига мос ҳолда шакл ва методнинг ўзаро уйғунлигини 
таъминлашга йўналтирилади. 
6. Интерфаол методларнинг педагогик технология принципларига мос 
келиши 
умумлаштирувчи мезон
ҳисобланади. 
Шундай қилиб, ўқитишда анъанавий ва замоновий услублар 
(методлар) мутонасиб-лигини таъминлаш учун педагогдан на фақат фанини 
ва унинг методикасини яхши билиш талаб этилади. Балки, замоновий 
педагогик технологияларни ўзлаштириб бориши, мутахассислиги бўйича 
илғор педа-гогик тажрибаларни ва чет эл тажрибаларини ҳам ўрганиб бориш 
бориш мажбурияти юклатилади.
Ўқитиш жараѐнида қўлланиладиган методларга қўйиладиган 
талаблар
.
Таълим методлари олдига қуйидаги асосий талаблар қўйилади: 
1. Ўқув материалини ўрганиш йўли фикр юритишнинг дидактик 
усулларини, миллий истиқлол ғоясига ҳамда миллий қадриятларга 
асосланган ахлоқ, хулқ-атворнинг иродавий сифатларини шакллантиришга 
олиб келиши керак.
Шу талаб нуқтаи назаридан қараганда, таълим методи тарбияловчи 
характерда бўлиши, яъни билимларни ўзларштиришгагина эмас, балки 
таълимнинг тарбияловчилик имкониятларини ишга солишга ҳам ѐрдам 
бериши керак. 
2. Таълим методи илмий далилар билан равшан ва аниқ асосланган 
бўлиши лозим. Ана шунда ўқитувчи, бу метод билан ишлашда қандай 

---

64 
вазифаларни қўйиб, ҳал қилиш мумкинлигини ва қандай вазифаларни амалга 
ошириб бўлмаслигини кўра олади. Методнинг илмийлиги ўқувчиларнинг 
равшан ва аниқ фикр юритишини: материалларни ўзлаштириш жараѐнидаги 
далил-исбот ва муҳокамаларнинг мақсади, воситалари, усуллари, асосий ва 
иккинчи даражали натижаларни ҳам билдиради. 
3. Таълим методларнинг тизимлилиги уларнинг самарадорлик 
даражасини белгилайди. Ўқув материалини ўрганишнинг ҳар қандай алоҳида 
олинган усули, гарчи, шу дарсда қўлланиш учун жуда қулай бўлса ҳам, 
ўқитишнинг бошқа методлари билан бирга қўлланилмаганда ўқувчилар 
ақлининг ўсишига унча таъсир кўрсатмаслиги мумкин. 
4. Таълим методлари олдига муқаррар суръатда қўйиладиган яна бир 
талаб – уларнинг тушунарли бўлишидир. Ўқитиш йўли ўқувчига тушунарли 
ва мақбул бўлиши, ўқув материалини ўрганиш усуллари эса унинг 
билимларни ўзлаштиришдаги ѐш имкониятларига мувофиқ келиши лозим. 
5. Болани сезги органлари орқали билишга ўргатиш ва ўқув жараѐнида 
кўрсатмали қуроллардан иложи борича кўпроқ фойдаланиш зарурлиги 
таълим методлари олдига қўйиладиган муҳим талабдир. Таълим методларини 
таълимни онгли ва фаол шаклда олиб бориш тамойили нуқтаи назаридан 
асослаш зарурлиги ҳам муҳим талаблардан биридир. Боланинг ўқув 
машғулотларига онгли муносабатда бўлиши, ўқув материали мазмунини 
онгли равишда тушуниши, ундаги билиш фаоллиги ва қизиқишининг 
даражаси ўқитувчининг тушунтириш методларига ва болаларнинг 
билимларни ўлаштириш усулларига боғлиқ. 
6. Таълим методлари олдига қўйиладиган талаблардан яна бири 
билимларнинг асосли ва пухта бўлишидир. Таълим методлари яхши натижа 
берадиган бўлиши лозим. Ўқитувчининг тушунтириш ва ўқувчиларнинг 
ўзлаштириш усули режалаштирилган ѐки мўлжалланган натижани бериши 
керак.