Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги муқимий номидаги қЎҚон давлат педагогика институти ўзбекистон табиий географияси фани бўйича

Savol va topshiriqlar. 1. O`zbekiston hududidagi qadimiy odamlar yashagan makonlarni, antik davrdagi sug’orilgan erlarni, barpo etilgan ko`hna shaharlarni aniqlab, yozuvsiz xaritaga tushiring. 2. Muso Xorazmiyning O`rta Osiyo, xususan O`zbekiston tabiatini o`rganishidagi xizmatlari va yozgan asarlari haqida gapirib bering. 3. O`zbekiston tabiati va tabiiy boyliklarini o`rganishni mahalliy olimlarning ishlari misolida gapirib bering.
Tayanch so`ziboralar
Tabiati va tabiiy boyliklari.
Paleolit va mezolit davri odamlari.
Qadimiy aholi manzilgohlari.
O`zbekiston qadimiy yozma manbalarda.
Muso Al-Xorazimiy asarlarida.

Tabiatini rus chorizim mustamlaka davrida o`rganilishi.

XX asrning ikkinchi yarmida yangi erlarni o`zlashtirilishi.


Mavzu: Geologik tuzilishi, rel’efi va foydali qazilmalari.


O`zbekistonning geologik tuzilishi xilma-xil bo`lib, uning hududi asosan ikkita katta tektonik struktura, ya`ni Tyanshan’ orogen va Turon plitasi qismlaridan iborat.
Tyanshan’ orogen O`zbekistonning tog’li qismini egallagan va har xil katta-kichiklikdagi tektonik strukturalardan tashkil topgan bo`lib, ulardan eng kattalari antiklinor burmali strukturalardir. Bulardan asosiylari CHotkol, qurama, Zarafshon va boshqa strukturalar hisoblandi.
Turon plitasi respublikaning tekislik qismini egallagan bo`lib, u ham har xil kichik tektonik strukturalardan (ko`tarilma va cho`kmalar) tashkil topgan.
Orogen va plitali strukturalar gertsin va al’p tog’ paydo bo`lish davrlarida hosil bo`lgan va turli katta-kichikliklardagi va yo`nalishdagi er yoriqlari (razlomlari) bilan kesilgan. Mazkur yoriqlar orqali neogendan boshlanib, hozir ham davom etayotgan yangi tektonik harakatlar ta`sirida tektonik strukturalar turli badandliklarga ko`tarilgan, ba`zilari cho`kkan, natijada biz hozir ko`rib turgan tog’ tizmalari va ular orasida joylashgan tog’ oraliq cho`kmalari paydo bo`lgan.
Gertsin tog’ paydo bo`lish davrida tektonik harakatlar bilan bir qatorda vulkan jaRayonlari ham sodir bo`lgan. Vulkanik, er yoriqlari bo`ylab sodir bo`lgan gidrotermal va boshqa jarayonlar natijasida O`zbekiston hududida joylashgan rudali, rangli, nodir, qimmatbaho foydali qazilmalar hosil bo`lgan.