Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги муқимий номидаги қЎҚон давлат педагогика институти ўзбекистон табиий географияси фани бўйича

2. Rudali foydaln qazilmalar. O`zbekiston hududida qora metallar (temir, titan, marganets, xrom), nodir metallar (vol’fram, molibden, qalay, vismut, snmob, sur’ma va boshqalar) topilgan.
Respublika hududida temir va titanning bir nechta konlari ochilgan. Bularning hosil bo`lishi hududning geologik taraqqiyoti mobaynida sodir bo`lgan vulkanik jaRayonlar, cho`kindi tog’ jinslarining yotqizilishi hamda gidrotermal’ jaRayonlar bnlan bog’liq. Vulkannk jaRayonlar bilan bog’liq temir rudalaridan biri qoraqalpog’iston hududida joylashgan Tebinbuloq, Hisor tizmalaridagi qazg’antog’, O`zbekistonning sharqiy qismida joylashgan SHabrez, Mingbuloq, Ixnach, CHimgan va boshqalardir. Cho`kindi tog’ jinslari bilan bog’liq qora metallar Orololdi, qizilqum, Sulton Vays va boshqa joylarda borligi aniqlaigan.
Vulkanik, cho`kindi va gidrotermal’ jaRayonlar natijasida hosil bo`lgan marganets konlari Zarafpyun, Zirabuloq, qoratepa va boshqa tog’larda ochilgan. Biroq, ularning aniqlangan zahiralari katta emas. Vulkanik. jarayoklar bilan bog’liq xrom konlari Tamditog’, Sulton Vays tizmalarida topilgan.
O`zbekiston xududida rapgii metallardan misning ko`plab konlari ochilgan. Konlarning uchtasidan (qurama tog’larining shimoliy yoibag’irlarida qalmoqqir, Sarichekuv) ma`dan qazib olinmokda. Bu koplardap qazib olingan xom ashyo hisobiga Olmaliq tog’ metallurgiya korxonasi ishlab turibdi. Konlardagi mis quyi paleozoy danriga mansub slansq, quyi devon davri effuzivlar, devon-toshko`mir davrlari karboiat tog’ jpislarn hamda ularni O`rta toshko`mir davrida yorib chiqqan intruzi» tog’ jinslarida joylashgan.
Rudali foydali qazilmalardan O`zbekiston hududida qora metallar (temir, titan, marganets, xrom), nodir metallar (vol’fram, molibden, qalay, vismut, simob, sur’ma va boshqalar) topilgan.
O`zbekiston hududida nodir metallarning bir qancha konlari topilgan. Janubiy Nurota tog’ tizmasidagi Langar, qo`ytosh, Zirabuloq-Ziyovitdin tizmalaridagi Ingichka, CHaqilqalon tizmasidagi YAxton, Kamangoron, qoratepa tizmasidagi Jom, Sariko`l, Sazag’an va boshqa joylarda vol’fram konlari topilgan. Umuman O`zbekistonda 6 ta katta vol’fram koni bor.
O`zbekistonda 100 dan ziyod qalay, 50 dan ziyod simob va sur’ma konlari, konlari borligi aniqlangan. Lekin bularning hammasi kichik konlar bo`lib, ulardan ma`dan qazib olinmaydi.
Kimyoviy xom ashyolardan O`zbekiston hududida osh va kaliy tuzlari mavjud. Bular dengiz va quruqlik sharoitlarida kjori gora, quyi bO`r, neogen va to`rtlamchi davrlarda hosil bo`lgan
Nometall xom ashyolar ham O`zbekistonda ko`plab topilgan. Respublikada 30 dan ziyod grafit konlari mavjuddir.
qurilish materiallari. O`zbekiston qurilish materiallariga (soz tuproq, qum-shag’al, ohaktoshlar, gips, mariar va boshqalar) juda boydir. O`zbekistonda bir kancha mariar konlari ochilgan. Bularning eng asosiylari Navoly viloyatidagi g’ozg’on, Samarkand viloyatidagi Omonquton. Toshkeit viloyatidagi Arqutsoy va boshqalar. Bundan tashqari, bir qancha marmar konlari bor.
Gidro-mineral boyliklar. O`zbekistonning gidromineral boyliklariga uning er osti suvlari kiradi. Respublika hududida tarqalgan tog’ jnislarining ko`pchiligida suvli qatlamlar mavjud.
O`zbekiston gidrogeologiarining ko`p yillik olib borgan tekshirish ishlari natijasida respublika hududida 100 dan ziyod yer osti suv konlari borligi aniqlangan,
Bulardan tashqari, O`zbekistonning ba`zi bir hududlarida mineral va termal suvlar ochilgan. Bulardan asosiylari Farg’ona botig’idagi CHimyon, Polvontosh, Xo`jaobod, CHursu, SHimoliy Sox, Andijon, CHortoq, Janubiy O`zbekistondagi Uchqizil, Ko`kayti, Xoudag, Samarkand viloyatidagi Nagoriaya, Buxoro viloyatidagi Maxasa, qorako`l va boshqalar. Bu suvlarning tarkibida turli kimyoviy moddalar mavjudligi va harorati yuqori bo`lganligi sababli ular ochilgan joylarda qator davolanish maskanlari barpo etilgan va turli dardlarni davolashda foydalanilmoqda.