Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Пулнинг келажакдаги қиймати ҳозирги пайтда ин
-
вестиция қилинган пул маблағларининг белгиланган вақт 
ўтгандан сўнг маълум бир фоиз ставкасини ҳисобга олган 
ҳолда айланиши лозим бўлган миқдорини ифодалайди. Пул
-
нинг келажакдаги қийматини аниқлаш ушбу қийматнинг 
ўсиш жараёни билан боғлиқ бўлиб, пулнинг бошланғич 
миқдорига фоиз суммасини (фоиз тўловларини) қўшиб бо
-
риш йўли билан босқичма-босқич катталаштиришни акс эт
-
тиради. Бу сумма фоиз ставкаси бўйича ҳисобланади. Инвес-
тиция ҳисоб-китобларида бу ставка нафақат пул маблағлари 

---

299
қийматини ўстириш воситаси сифатида, балки янада кенг 
маънода – инвестиция операцияларининг даромадлилик да
-
ражасини ўлчаш учун ҳам фойдаланилади.
Пулнинг ҳозирги қиймати келажакда келиб тушади
-
ган пул маблағларининг белгиланган фоиз ставкасини («ди
-
сконт ставкаси») ҳисобга олган ҳолда ҳозирги даврга келти
-
рилган миқдорини ифодалайди. Пулнинг ҳозирги қийматини 
аниқлаш бу қийматнинг дисконтлашуви билан боғлиқ бўлиб, 
пул маблағларининг белгиланган якуний ҳажмида ўсишига 
тескари операцияни ифодалайди. Бу ҳолда фоиз (дисконт) 
миқдори пул маблағларининг якуний миқдоридан (келажак
-
даги қийматдан) чиқариб ташланади.
Р
Расмий қоидалар – конституциялар, қонунлар, суд 
қарорлари, маъмурий ҳужжатлар.
Ратификация – шартномаларни тасдиқлаш.
Рақобат – бозор субъектларини иқтисодий манфаатлари
-
нинг тўқнашишидан иборат бўлиб, улар ўртасидаги фойда ва 
кўпроқ нафлиликка эга бўлиш, ўз мавқейини мустаҳкамлаш 
учун курашни англатади. 
Рақобат –
хўжалик юритувчи субъ
-
ектларнинг (рақобатчиларнинг) мусобақалашуви бўлиб, бун
-
да уларнинг мустақил ҳаракатлари улардан ҳар бирининг 
товар ёки молия бозоридаги товар муомаласининг умумий 
шарт-шароитларига бир томонлама тартибда таъсир кўрса
-
тиш имкониятини истисно этади ёки чеклайди. 
Товар иш
-
лаб чиқарувчилар ўртасидаги рақобат
– товарларни қулай 
шароитда ишлаб чиқариш ва яхши фойда келтирадиган
нархда сотиш, умуман юқори фойда учун, иқтисодиётда ўз 
мавқеини мустаҳкамлаш учун курашдан иборат. 
Кўринишли 
рақобат –
асосий белгиси бўйича тубдан фарқ қиладиган, 
бироқ бир хил мақсад учун товар ишлаб чиқарилган пайтда 
вужудга келадиган рақобат тури. Масалан, бир хил классда, 

---

300
лекин двигателларининг қуввати турли хил бўлган автомо
-
биллар иш лаб чиқаришда кўринишли рақобат амал қилади. 
Предметли (кўргазмали) рақобат
-турли хил фирмалар томо
-
нидан моҳияти жиҳатдан бир-бирига ўхшаш, бироқ сифати 
жиҳатдан фарқ қиладиган, баъзан хатто бир хил сифатдаги 
маҳсулотлар иш лаб чиқарилган ҳолатларда рўй берадиган 
рақобат тури. 
Функционал рақобат –
фирмалар томони
-
дан бир хил мақсадда товарлар ишлаб чиқарилган пайтда 
юз беради (спорт мақсадлари, канцелярия ишлари ва ҳоказо 
мақсадларда товар ишлаб чиқаришда) ган рақобат тури.