Атом энергияси бўйича халқаро агентлик (МАГАТЭ) — 1957 йилда ташкил этилган давлатлараро ташкилотдир. Агентликнинг Низомига биноан, унинг мақсади атом энергиясидан тинч мақсадларда фойдаланишга эришишга кўмаклашиш ва уни назорат қилиш. МАГАТЭ 34 та мамлакат номидан қатнашадиган бошқарувчилар Кенгаши орқали қуйидаги экологик масалаларни кўриб чиқади:
атом электростанцияларни қуриш ва ишлатиш қоидаларини ишлаб чиқиш;
ишлаб чиқариш ёки лойиҳадаги атом электростанцияларнинг экологик хавфсизлигини экспертиза қилиш;
атом қурилмалари ва материалларини атроф-муҳитга таъсирини баҳолаш;
радиацион хавфсизлик меъёрларини белгилаш;
турли атом қуролларини синаш, унга тайёрлаш ёки лаборатория синовларини ўтказиш бўйича мониторингни олиб бориш.
МАГАТЭ талабига итоат этмаслик БМТ Бош Ассамблеяси Хавфсизлик Кенгаши қарорига биноан, Ироқ ва Эронга нисбатан қўлланилган ёки қўлланилаётган сиёсий ва иқтисодий санкциялар орқали қарши кураш чорасини татбиқ этиши мумкин.
Атроф-муҳитни халқаро-ҳуқуқий муҳофаза қилишда минтақавий (регионал) ташкилотларнинг аҳамияти жуда катта. Чунки улар ҳар бир минтақанинг аниқ экологик ҳолатини, миллатларнинг азалий яқинлигини, экологик инқирозларнинг бир-бирига жуда тезлик билан таъсир қилишини ҳамда уларнинг диний, маърифий ва маданий яқинлигини инобатга олади.
Регионал ташкилотларга — Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилоти (ОБСЕ), Араб давлатлари лигаси (АДЛ), Африка бирлиги ташкилоти (АБТ), Америка давлатлари ташкилоти (АДТ), Жануби-Шарқий Осиё давлатлари ассоциацияси (АСЕАН), Давлатлараро экологик Кенгаш (ДЭК), Орол денгизи ҳавзаси муаммолари бўйича Кенгаш ва шу каби минтақавий ташкилотлар киради.
ОБСЕга барча Европа мамлакатлари, АҚШ, Канада ва МДХ давлатлари аъзодирлар. Ушбу нуфузли регионал ташкилот 1972—1975 йилларда Хельсинки шаҳрида бўлиб ўтган уч босқичли учрашувлар ва музокаралар натижасида 1975 йил 1 августдан фаолият юргиза бошлаган. ОБСЕнинг мақсадларидан бири унга аъзо мамлакатлар доирасидаги ҳудудларда экологик хавфсизликни таъминлаш ва бу соҳада улар ўртасидаги ҳамкорликни чуқурлаштириш. Хельсинкида имзоланган Якуний ҳужжатга мувофиқ ҳар қандай глобал масалалар бўйича унинг қоидаларини бажаришни назоратлаш ва муҳокама қилиш мақсадида учрашувлар ўтказилиб турилади.
1995 йил 10—14 ноябрда Тошкент — Ургенч шаҳарларида ОБСЕ нинг атроф-муҳитни тиклаш бўйича Амалийи бўлиб ўтди. Амалийда БМТнинг ЮНЕП, ПРООН, ЖССТ, МАГАТЭ, МДХ, Жаҳон банки ҳамда ОБСЕга аъзо 20 та мамлакат, жумладан, ўзбекистон ҳам қатнашди. Амалий қарорида Марказий Осиё республикаларида инсон ҳуқуқларининг асосий кўрсаткичларидан бири бўлган экологик хавфсизликни тўлақонли таъминлаш учун зарур бўлган тадбирлар белгиланиб олинди.
Do'stlaringiz bilan baham: |