Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

муносабат дейиш мумкин, негаки, унинг дунёга келиши билан таъсир 
кўрсата бошлаши ўртасида ҳамиша оздир-кўпдир замоний оралиқ 
бўлади
5
»,- деган фикри ҳам бунга далил бўлади. 
Мана шундай замоний оралиқнинг борлиги ўқувчи-талаба ёки 
таҳлилчига адабий асардан ўзи яшаётган замонга мувофиқ идрок этиш, 
асарнинг бадиий тизимидан даврига мос завқ олабилиш ва шунга яраша 
хулоса чиқариш имконини беради. Баъзан кейин юз берган ҳаётий 
ҳодисалар ёхуд ижтимоий тафаккур тарзидаги ўзгариш ва янгиланишлар 
олдин яратилган бадиий асарнинг тамомила бошқача қабул қилинишига 
сабаб бўлади. Мисол учун, Усмон Носирнинг бир пайтлар фахрия 
характерида битилган шеърий иқрори шоир шахсга сиғиниш қурбони бўлиб 
кетганидан сўнг мутлақо ўзгача маъно касб этиб, ижодкорни башоратчи 
4
Бобылев Б. Г. Теоретические основы филологического анализа художсственного текста в 
национальном педвузе. Дисс. докт. пед. наук. -М.: 1991. -С. 296. 
5
Выготский Л. С. Психология искусства. -М.: «Педагогика», 1987. -С. 341. 

---

40 
мақомига кўтарди. Маълумки: 
Илҳомимнинг вақти йўқ, селдай келади, 
Жаллоддек раҳм этмай, дилни тилади. 
Аёндир бир куни айлайди хароб...
сатрлари битилган фурсатда шоир ўзининг қатағон йўлиқиб, Сибир 
ўрмонларида хору зор ҳолатда абгор ҳолатга тушишини хаёлига ҳам 
келтирмаган, албатта. Шеърдаги: “Аёндир бир куни айлайди хароб...” 
мисраси шоир тақдири ёхуд жисмига эмас, балки унинг юраги (дили)гагина 
тегишли бўлган. Усмон Носир бу сатрга ижтимоий маъно юкламаган, ўз 
тақдирини башорат қилишни мутлақо ўйламаган, аммо юқоридаги мисра 
шоирнинг қатағонга йўлиққанидан хабардор ўқувчи-талаба учун тамомила 
бўлакча мазмун ташийди.
Шоир Миртемирнинг «Бетоблигимда» шеъридаги: “Мажнунтол