Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

тум-тумалоқ //дум-думалоқ//юм-
юмалоқ//бут-бутун//бут+у+н>бут+ун
каби. Баъзан бўғин охиридаги ундош 

---

53 
билан алмаштирилган 
[п]
ҳам такрорланиб ўзидан кейин чўзиқ бир 
[а]
унлисини олади: 
соппа-соғ, тўппа-тўғри
каби.
Ўзбек халқ шеваларида сифатларнинг озайтирма даражаси 
[-ъш, -ғъш, 
-ъмтър, -гъна, -ғъна] 
қўшимчалари билан ясалади. Бу қўшимчалар 
сифатларга қўшилиб, ўзакдаги маънонинг ортиқ-камлиги ёки нарса-
предметга муносабатини билдиради. Озайтирма сифатни ясовчи бу 
қўшимчалар шевалараро фонетик вариантларда учрайди. Кўпроқ ранг 
маъносини билдираётган сўзлардаги белгининг миқдорини белгилаш учун [-
ғич, -ғъш, -ъмтър -имтил] 
қўшимчалари қўлланилади. М: 
қъзғъч рўмͻл, 
кўкъмтъл пəлто
; 
сəрғъш гул, кўкъмтър ͻсмͻн. 
Кичрайтириш эркалаш 
маъноларини англатадиган сифатлар
[-гъна, 
-къна, 
-қънə, 
-ғънə]
қўшимчалари билан қўлланилади. Юмшоққина пар, жажжигина мушукча. 
Қипчоқ лаҳжасига оид шеваларда 
[-ғина]
қўшимчаси чегара, ачиниш, 
миқдор маъноларини англатади: 
анчағына, азғынгына
.
Сифатларнинг 
қиёсий даражасини ясовчи 
[-роқ] 
қўшимчаси 
шевалараро турли хил фонетик вариантларда учрайди. Шеваларда қиёсий 
даражани ясовчи 
[-рͻғ, -рақ, -рͻ: ]
вариантлари қўлланилади. 
Яхширақ
гапиргин, нͻвчəͻ:, кенгрͻғ уй
каби. 
[-рͻқ]
қўшимчаси ўрнида 
[-тͻп
] 
қўшимчаси ҳам қўлланилади: 
қизғиштоп
, 
сариқтͻп 
каби.
Ўзбек 
халқ шеваларида, сонлар адабий тилдагидан деярли 
фарқланмайди. Бироқ шеваларнинг ўзига хос томонлари ҳам учрайди. 
Шевада бир сони ўрнида якка (тожик тилида як – бир)