Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

мана бу, ана у]
олмошлари шеваларда 
манови, анави
деб 
қўлланилади. 
[у, бу, шу, ўша]
кўрсатиш олмошлари қиёсий тасвирни билдирувчи 
[-
дек, -дақа
] қўшимчаларини олганда, фонетик ўзгаришларга учрайди. Қ 
арлуқ лаҳжасига оид шеваларда 
уннͻғ, буннͻғ, шуннͻғ, муннͻғ
тарзида 
қўлланилади. Бу ўзбек шеваларининг кўпчилигида учрайди. 
М. : 
Тошкент
: 
унда: ғ, бундͻ: ғ, ўшандͻ: ғ; 
Наманган
: бунͻ, мунͻ, шунͻ; 
Бухоро
: ундͻғ, 
ундͻқ, мундͻқ, ўшандͻқ, ошандак, ундай, бундай, шундай, уннͻқ, 
муннͻқ, шуннͻқ. 
Фарғона группа шеваларда
: ундͻқ, мундͻқ, шундͻқ, 
Шаҳрисабз
: муннͻғ, муннͻх, муннͻғ сергав одамми ҳеч кўргани йͻғ; 
Қарши: уннͻғ, муннͻғ, шуннͻғ
каби
Кўрсатиш олмошининг 
ундақанги, бундақа
формалари ўзбек 
шеваларида турли кўринишларда келади. Чунки қипчоқ шеваларда 
[-дек
, -
дака]
қўшимчалари ўрнида 
[-чақь // -чьқь, -чанғь, -чаға] 
формалари 
қўлланлади. Бу қўшимчалардан ташқари қарлуқ лаҳжасига оид шеваларида 

---

55 
[-
чькьн, -қьчьн, -чьн]
формалари ҳам ишлатилади. Қипчоқ лаҳжасига оид 
шеваларда 
бундойчаға, бундойчиқ, ундайчанғи
тарзида қўлланилади. 
Қарлуқ лаҳжасига оид шеваларда 
унейчикин, бунақичин, бунайчин
формаларида учрайди. Бундай ҳолатларни бошқа ўзбек шеваларида ҳам 
кузатиш мумкин. Масалан
: Самарқанд (қипчоқ) бундəйчақы, уннͻйчьқь
; 
Бухоро (қипчоқ) буннͻйчəқь
каби. Навоий вилоят шеваларида кенг 
кўламда қўлланиладиган 
бунақьчьн, бунəйчьн, унəйчьн
тарзидаги 
формалари шу шеванинг ўзига хос хусусиятларидан бири ҳисобланади. 
Ўзбек шеваларида