Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

биз+зар, сиз+зар
] ёки ўзбек адабий тилидаги келингизлар, олингизлар сўзи 
кенгис+сар, ͻлингис+сар
шаклида ишлатилади. Кўплик қўшимчасининг бу 
формалари Жўш шеваларида ҳам қўлланилади: 
биз+сар+дикигейим 
кенгиссер+де
.
Ўзбек халқ шеваларида эгалик шакллари 
Ўзбек халқ шеваларида ҳам, ўзбек адабий тилидагидек, эгалик 
қўшимчалари предметнинг уч шахсдан бирига қарашли эканлигини 

---

47 
билдиради. Эгалик категориясини ҳосил қилувчи қўшимчалар ўзбек 
шеваларида турли хил кўринишларга эга.
II шахс кўпликда адабий тилдаги 
[- (и) нгиз]
қўшимчаси ўрнида 
[- (и) 
йиз, - (и) йла] 
қўшимчаларининг қўлланилиши Тошкент шеваларида 
учрайди. Эгалик қўшимчалари қўшилганда сўзнинг ўзак-негизида 
ўзгаришлар пайдо бўлади. Қарлуқ лаҳжасига оид шеваларда эгалик 
қўшимчаси билан келган сўзларнинг таркибидан айрим товушлар тушиб 
қолади, айримлари бошқа товуш билан алмашинади
. [ь]
тушади: онньм, 
онньнг, оннь, онньмьз, келньм, кенньм; [у] тушади: бунньм, буньнг
каби. Бу ҳодиса Жиззах, Тошкент шеваларида ҳам учрайди. Шеваларда 
эгалик қўшимчалари қўшилиши натижасида 
[қ>ғ, к>г, нг>й, п>в] каби 
товуш алмашиши ҳодисалари ҳам учрайди: [қ, ғ] қишлͻғьм, тарͻғьм, 
бармͻғьм; [к>г] элаг, билаг; [нг, й] қойньм, сьйньм, бͻшьйнь
каби. 
Эгалик кўрсаткичи шеваларда III шахс бирлик формасида кетма-кет келиши 
мумкин: 
сьйньсь
(синглиси). Бу ҳодиса кўпроқ қарлуқ тип шеваларда 
учрайди.
Қипчоқ лаҳжасида эгалик категориясини ҳосил қилувчи қўшимчалар 
турли кўринишларга эга. Масалан: 
авазым, 
авазынг
авазы; авазымыз, 
авазынгыз, авазлары
. Қипчоқ лаҳжасида эгалик қўшимчасининг II шахс 
кўпликда қўлланиладиган