Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

[-лар // -ар 
// -ер // -зар // -зер]
формалари учрайди. Масалан
: силер, бизлер, бизар, 

---

46 
булар
каби. Аслид
а биз < би+з, сиз < си+з (з кўплик кўрсаткичи) 
бўлиб, 
буларга [-лар] қўшилиши туфайли бизлар, сизлар формасида қўшалоқ икки 
қатламли кўплик шакли вужудга келган Шунинг учун ҳам шеваларда 
[-а]
қўшимчасини кўплик формаси деймиз. Чунки унинг ўзи якка ҳолда ҳеч 
қачон кўплик ифода қила олмайди, 
[а
] унлиси ўзидан олдин келган қадимий 
кўплик кўрсаткичи -
з (бь+з+а) 
туфайли содир бўлган.
Шеваларда кўплик формасининг 
[-дар // -дер, -тар // -тер]
кўрсаткичлари ҳам учрайди Бу кўпроқ қипчоқ шеваларида қўлланади. 
Кўплик қўшимчаси 
[-лар] з, л, м, н, нг
каби жарангли ундош товушлар 
билан тугаган сўзлардан кейин 
[-дар // -дер]
формасида келади. Масалан: 
биздарди қойинг (бизларни қўйинг). Кўплик қўшимчасининг [-
тар //-тер]
формаси 
п, с, т, ш, қ
сингари жарангсиз ундошдан сўнг ишлатилади: 
аттарди
сувардингми
каби. Кўплик формасининг 
[-дар // -дер]
вариантлари Наманган вилоятининг Янгиқўрғон, Сурхондарё вилоятининг 
Шеробод туманларидаги шеваларда ҳам учрайди. Шер. : 
тош+дар, 
мол+дар, қиз+дар, адир+дар; 
дар, қипч. Наманган: 
гилам+дар
каби. 
Кўплик формасининг 
[-тар, -тер]
варианти Наманган, ҚҚШ да қипчоқ 
лаҳжасига оид шеваларида учрайди. 
Жаллат+тар
, 
иш+тер, ат+тар, 
қант+тар
каби
Шеваларда [-лар] аффиксининг
[-зар // -зер, -сар // -сер
] вариантлари 
ҳам учрайди. Бу кўпроқ биз, сиз олмошлари билан биргаликда келади: 
[