Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

соры//сариқ
, 
қаты//қаттиқ
.
 [т]
ундоши сўз бошида жаранглашади: 
тун//дYн //д Y: н
каби.
е 
унлиси 
ə// а 
унлисига ўтади. 
кел//гел//гал, бер//бар//ба: р каби. 
ə// а 
унлиси й ундоши олдида и билан алмашинад
и. бар~ 
мийди~бармə+й- бармий-бармийди. 
Ўғуз шеваларида қисқа ва чўзиқ унлилар фарқланади. Қадимги туркий 
чўзиқ унлилар мавжуд: ҳайвон маъносида 
ат~ əт, 
исм маъносида 
а: 
д~ ə: д 
сўзлари қўлланилади.
[қ
] ундоши[ 
к] 
ундошига
, [ғ
]ундоши[
г]
ундошига мойил талаффуз 
этилади. 
қандай~ кандай, ғафлат~гафлат
каби.
Ўғуз шеваларида о-лашиш ҳодисаси ҳудудий фарқланади. Ўғуз 
шеваларидаги бу ҳодисани проффесор М. Мирзаев қуйидагича ифодалайди: 
Бухоро диалектида [ 
ɔ] 
унлиси сўзнинг бошида, ўртасида, охирида кела 
олади: 
дɔ: ш, дɔ: рвɔз, дɔрвɔза, тɔсма, овқɔт, сɔвғɔ 
(ад. орф. тош, боғ, 
дорбоз, дарвоза, тасма, овқат, совға). Бухоронинг ўғуз шевалари ана шу 
хусусияти билан ҳам ўзбек тилининг бошқа ўғуз шеваларидан, чунончи 
Хоразмнинг ўғуз шеваларидан фарқланади, чоғ. Бухоро ўғуз шеваларида: 

---

121 
дɔйы, ɔжы, йавɔқ, ҳɔва, дырнɔқ, ɔлмɔқ; Хор. да: йъ, а: жъ, йа: ва, ҳава, 
дъннақ, алмақ 
(ад. тоға, аччиқ, паншаха, ҳа, тирноқ, олмоқ
).
Морфологик хусусиятлари. 
Бу лаҳжада жўналиш келишиги 
қўшимчаси 
-а, - ə 
тарзида қўлланилади: 
дɔ: ша, қыза//тошга, қизга. 
Бухоро 
ўғуз шеваларида жўналиш келишиги қўшимчаси ўрин пайт келишиги 
қўшимчаси ўрнида ҳам қўлланилади.