Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

əнəкəй, мəнəкəй
. Қипчоқ лаҳжасининг барча ўзбек 
шеваларида 
мана бу, ана у 
кўрсатиш олмошлари 
минов
тарзида 
қўлланилади.
Сўроқ олмошларидан 
нима 
олмоши 
не, нɔв 
тарзида қўлланилиши 
қипчоқ шеваларида учрайди. 
У, бу, шу
олмошлари билан шаклланган 
бу ер, 
шу ер, бу ёқ, у ёқ, шу ёқ
каби ўрин равишлари
мана, ана, ўша
сўзлари 
билан келса манжақда, анажақда ошəжақда
каби қўлланилади.
Қипчоқ лаҳжасида ўтган замон феълининг 
[- (и) б эди]
формасидаги 
[- 
(и) б]
равишдош қўшимчаси 
[- (и) в]
формасида қўлланилади. 
кетъведъ, 
баръви:дъм
каби. Бу ҳолат Фориш, Хоразм (қипч. ) шеваларида ҳам 
учрайди.
Ҳозирги замон давом феъли [
–джатыр
] формаси билан ясалади: 
бɔраджатыр, келаджатыр
каби.
 
 
 
 
 
 
 

---

120 
Ўғуз лаҳжасининг муҳим хусусиятлари
Бу лаҳжа вакллари Хоразм вилояти, Олот, Қоракўл, Форш 
туманларида, Қозоғистоннинг Қарноқ, Қорабулоқ, Иқон, Қорамурт, 
Манкент, Туркманистоннинг Тошҳовуз ҳудудларида истиқомат қиладилар.
 Фонетик хусусиятлари: 
Ўғуз шеваларида унлилар ўнта фонемадан 
иборат: 
и-ы, Y-y, ə-а, ө -о, е, ɔ.
Сўз бошида жарангсиз 
[т, к]
ундошлари ўрнида жарангли
[ д, г]
ундошларини қўлланилиши билан фарқланиши ушбу шеваларнинг ўзига 
хос томонларидан бири: 
дъл//тил, гозъ//кўзи, гелди-гитти//келди-кетти 
каби.
Чуқур тил орқа ундоши [
қ]
сўз охирида, баъзан сўз ўртасида 
туширилади: