Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

бɔвлə, сɔв, тɔв, ɔвзъ ачувъ, сувɔр, туврə, 
ɔвур
каби.
Товушларнинг тушиш ҳодисаси (элизия) ҳам учрайди: [
 ғ]
товушининг 
тушиши: 
у: лъ
(ўғли), 
ту: ръ (
тўғри), 
о: ур
(оғир) ; [
қ] 
товушининг 
тушиши: 
саръ (
сариқ), 
қаты
(қаттиқ
), аччъ (
аччиқ) каби.
Морфологик хусусиятлари
. Ўзбек шеваларининг қипчоқ лаҳжасида 
морфологик шаклларни қўлланишида ҳам маълум даражада ўзбек адабий 
тилидан ва бошқа шевалардан фарқланадиган жиҳатлари мавжуд.
Кўплик (сон) қўшимчасининг
-ар, -лар, -дар, -тар, -зар, сəр 
вариантлари қўлланилади: 
бизар, бизлар, биз+дар
(бизлар), 
ат+тар
(отлар). 
-зар
формаси кўпроқ биз, сиз олмошлари билан келади. 
Биз+зар, сиз+зар
. 
Кўплик сон қўшимчасининг 
[-сəр]
варианти кўпроқ феъл таркибида 
қўлланилади: 
кеңис+сəр, алиңис+сар
каби.
Тушум келишигининг 
[-и//-ын//ин
] тарзида қўлланиши қипчоқ 
шеваларида кўпроқ учрайди: 
қол+ын йу-ды, белин бɔвлəдъ, коз+ын ашты 
каби.

---

119 
Жўналиш келишигининг 
[-ға, -а, -на, -н
] формалари қипчоқ лаҳжасига 
оид шеваларда қўлланилади: 
ерттаға, балаларға, ишға, ашғанаға, атама, 
замаң+ңа, ма+ңа, ертан барамыз
каби.
Чиқиш келишиги 
[-дəн]
ўрнида 
[-ын, -ин
] формалари ҳам қўлланилади: 
бармайын, қойды, кормəйън гəпърмə
(бормасдан, кўрмасдан) каби.
. Шунингдек 
əнə, мəнə 
кўрсатиш олмошларига 
[-кəй
] қўшимчаси 
қўшиб ишлатилади: