Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

[-ньнг]
ва унинг ўрнида 
[-нь] 
варианти ҳамда уларнинг 
турли кўрсаткичлари билан юзага келган: 
укамни ручкаси
каби. Қарлуқ 
лаҳжасидаги 
[-ньнг]
ўрнида 
[-нь]
формасини қўллаш ўзбек тилининг шаҳар 
тип шевалари учун умумий бир ҳолатдир. Қаратқич келишиги 
[-ньнг]
ўрнида тушум келишиги 
[-нь]
келса ҳам лекин маъноси қарашлилик, 
хосликни билдиради. Қаратқич келишиги аффикси [-нинг] тушум келишиги 
аффикси [-ни] билан бир хил кўрсаткичга эга бўлиши Сўзнинг охиридаги[нг 
]нинг тушиб қолиши ёки, айрим тилшунослар кўрсатганидек, қаратқич 
келишигининг тушум келишиги билан контамикацияси туфайли вужудга 
келган 

---

49 
Ўзбек шеваларида қаратқич келишигининг 
[-ь]
шакли мавжуд. М. : 
ўзьм+ь укам, ўзьм+ь уйьм. 
Қаратқич келишигининг [-ь] шакли Андижон, 
Қўқон, Фарғона, Поп, Ўзган, Жалолобод – Сузоқ шеваларида ҳам 
қўлланилади. Масалан: 
Қўқон: кьм+ь қьзь. Ўзган: бьз+ь уй; Поп (Санг
қишлоғи) дадам+ь этьгь, бувам+ь бͻғь; Водил: кўзьм+ь йͻшь; 
Балиқчи: мен+ь укам, сен+ь уканг
.
Шеваларда қаратқич келишигининг 
[-им]
кўрсаткичи ҳам мавжуд: 
меньм уйьм, меньм чароғьм
каби. Жўш шевасида ҳам учрайди: 
меним 
овозим
каби.
Қипчоқ лаҳжасида қаратқич келишиги қўшимчасининг 
[-нинг 
//нынг//-динг//-дынг//-тинг//-тынг-тунг] 
каби вариантлари мавжуд. 
Қаратқич келишигининг бу вариантлари Самарқанд, Бухоро, Қозоғистон, 
Тожикистон, Туркманистон ўзбек шеваларининг қипчоқ лаҳжасида 
қўлланилади.
Қаратқич келишигининг-
тъң // -тың
аффикслари Қозоғистоннинг 
Туркистон шеваларида ҳам қўлланилади: