Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

3) Қипчоқ лаҳжаси. 
Бу лаҳжага бир неча типли шеваларни киритади.
1. Ўрта-Хоразм (Гурлан, Боғот ва Шаббоз шевалари) ва шимолий-
Хоразм (Хўжайли, Қипчоқ, Қўнғирот туманлари, Манғит туманининг баъзи 
қишлоқ шевалари).
2. О-ловчи тип (Қозоқ-найман, Фарғона - қорақалпоқ шевалари ).
3. Қурама шевалари (Оҳангарон водийсидаги қурама шевалари ).
4. Шимолий ўзбек шевалари (Туркистондаги Сўзоқ, Чалақурғон 
қишлоқ ше валари).
5. Ўрта ўзбек (Қирқ шевалари ва жанубий ўзбек шевалари).
6. Лақай шевалари.
7Афғонистондаги қипчоқ-ўзбек шевалари.
Профессор Ғози Олим Юнусов
ўзбек шеваларини шева вакллари 
орасида тушунилмайдиган лексик, фонетик, морфологик хусусиятларни 
ҳисобга олиб тасниф қилади ва ўзбек шеваларини уч лаҳжага бўлиб, ҳар бир 
лаҳжани шеваларга ажратади:
1) ўзбек-қипчоқ лаҳжаси тўрт шевага ( қирқ, жалойир-лақай, қипчоқ, 
гурлан) ; 2) турк –барлос лаҳжаси тўрт шевага (Сайрам-Чимкент, Тошкент-
Хос, Андижон, Наманган) ;
3) Хива-Урганч лаҳжаси икки шевага (Хива, Қарлуқ) ажратилади.
Ушбу лаҳжаларга асос қилиб олинган белгилар ва шеваларнинг жойла 
– шиш ҳудудларини ҳам кўрсатиб беради.
I. Ўзбек –қипчоқ лаҳжаси. 
Бу лаҳжага Оҳангарон, Мирзачўл, 
Самарқанд, Зарафшон, Бухоро, Қашқадарё, Сурхондарё, Хоразм, Андижон, 
Наманган, Қўқон, Қорақалпоғистоннинг Қипчоқ, Чимбой, Қўнғирот 

---

24 
туманлари, Тожикистонда ва Афғонистоннинг шимолида яшовчи ўзбеклар 
нутқидаги шева сўзларининг ўзига хос хусусиятларига қараб ушбу ҳудудлар 
киритилди.
Профессор Ғози Олим Юнусов ўзбек-қипчоқ лаҳжасини фонетик ва 
морфологик хусусиятларидаги фарқли томонларни ҳисобга олиб тўрт 
шевага бўлади:
 1) қирқ шеваси. и >ий [и: ]
ҳодисаси учрайди. 
и: т
; Кишилик олмоши 
жўналиш келишигида келганда