Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya

Savol  va  topshiriqlar
1.  Xotira tushunchasi  mohiyatini  ochib bering.
2.  Xotira  obrazi  va idrok obrazini  qiyoslang.
3.  Vaqt  o'tishi  davomida  xotira  qanday  o'zgarishlarga  uchraydi? 
Xotira  o'zgarishlarini tavsiflang.
4.  Qaysi  davrda  kar  va  sog'lom  bolalarni  maqsadli  eslab  qolish 
jarayonida  farqlar kuzatiladi?
5.  Kar  va  sog‘lom  bolalarning  ixtiyoriy  eslab  qolish  jarayoni 
o‘zaro  qanday farqlanadi?
5.4.  Eshitishida  nuqsoni  mavjud  bolalarning  tasawuri  va 
uning xususiyatlari
Tasavvur  —  yuqori  ongli  jarayon  bo‘lib,  taassurotning  yangi- 
lanishi  va  mavjud  obrazlar  asosida  yangilarini  yaratishni  ko‘zda 
tutadi.  Tasavvur  shaxs  ehtiyojlari  asosida  motivlanadi.  Inson  o‘z 
tasavvurida  yorqin  obrazlar  yordamida  o‘z  ehtiyojini  qondiradi. 
Bu  holatlarda  tasavvur  haqiqat  aksini  tezlashgan  holda  namoyon 
qiladi.  Faoliyat  so'ngida  bu jarayon  natijalarini  tugallangan  holda 
fikriy  tasavvur  qilishimiz  mumkin.  Tasavvur  yordamida  yaqin, 
uzoq  kelajak  hodisalarni  oldindan  tahlil  qilish  imkoni  tug‘iladi. 
Predm et,  hodisa,  shaxslarni  idrok  etish  jarayonida  insonda  ayni 
shu  paytda  analizatorlarga  ta ’sir  etuvchi  obrazlar  dunyosi  yuza­
ga  keladi.  Idrok  etish  natijasida  yuzaga  kelgan  obrazlar  xotirada 
saqlanib  qolishi  tasavvur  yoki  xotira  obrazlari  deb  nomlanadi. 
Eshitishida  nuqsoni  bo'lgan  bolalar  tasavvurining  o‘ziga  xosligi 
so'zlashuv  nutqining  kech  shakllanishi  va  mavhum  tafakkurning 
o‘ziga  xosligi  bilan  asoslanadi.  Kar  o'quvchilarning  ko‘ruv  obraz­
lari  yorqinligi,  jonliligi  bilan  xarakterlanadi,  lekin  tafakkurning 
kech  shakllanishi  so‘zning  harfiy  m a’nosini  tushunishda  murak- 
kablik tug‘diradi.  Eshitishida nuqsoni bo'lgan bolalarni so'zlarning 
ko'chma  m a’nosini  tushunishdagi  qiyinchiliklar  tasavvurning
91

---

yetarli darajada  emasligi bilan xarakterlanadi.  Tasavvurni quyidagi 
turlarga  tasniflash  lozim:
1)  passiv tasavvur;
2)  faol  tasavvur.  U  ijodiy  va  yaratuvchanlik  xarakteriga  ega 
boiadi.
Passiv  tasavvur  oldindan  o‘ylangan  va  oldindan  o‘ylanmagan 
boiishi  mumkin.