Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

Logofobiya 
— nutqdan, m u loqotdan qo'rqish m a ’nosini bildiradi.
Logofobiya du duqlanuvchining barch a shaxs xususiyatlariga t a ’sir 
etadi va uning xulqida salbiy o'zgarishlarga sabab bo'ladi. Logofobi­
ya bola ruhiyatiga shu darajada qattiq t a ’sir etadiki, hatto d ud uq la­
nish b a rta ra f etilgandan keyin h a m o'z asoratlarini qoldiradi.
Bolalar jam oasida duduqlanuvchi bola tengdoshlari to m o n id an
m asxara qilinadi, hatto ular bu n d ay bolalarni o 'z jam oa la rida n 
chetga chiqarib qo'yadilar. Duduqlanuvchi bolalar m aktabga kel- 
gach, ijtimoiy m uhitdagi o 'zgarishlar va m ajburiyatlarining ortib 
borishiga moslasha olmaydilar. Ayrim hollarda m aktab m a ’muriyati, 
o'qituvchilarning qattiqqo'lligi tufayli duduqlanishi kuchayishi yoki 
«yashirincha» duduqlanish yaqqol nam oyon bo'lishi m um kin.
Duduqlanuvchi bolani o'qituvchilar ha r doim h a m tu sh u n - 
maydi va ularni bir-biriga bo'lgan m unosabatlari duduqlanuvchi
183

---

va sinfdoshlari o'rtasidagi munosabatga ham salbiy ta ’sir etadi. 
Duduqlanuvchi bunday vaziyatlarga turlicha munosabatda bo'ladi. 
K o'p hollarda bolalar bilimlari nuqsonlari hisobiga noto'g'ri ba- 
holanishi va shunga o'xshash sabablarga ko'ra o'qishga bo'lgan 
qiziqishlarini yo'qotadilar. Ular m aktabni yomon ko'rib qoladilar, 
darslardan qochadilar, sin f jam o a hayotidan chetda qoladilar, xul- 
qida qo'shim cha kam chiliklar kuzatiladi.
Ayrim duduqlanuvchi o'quvchilar darsni bilmasliklarini nutqiy 
nuqsondan foydalanib berkitishga harakat qiladilar. Agar o'qituvchi 
bolaning nutqiy nuqsoni haqida tushunchaga ega bo'lsa, unda b o ­
laning javobini shoshirm asdan kutib turadi, duduqlanish holati o'tib 
ketgandan so'ng u o'z fikrini bayon etishga va bilimlarini namoyon 
etishga imkon yaratadi. Agar o'qituvchi bola nuqsoni haqida tu ­
shunchaga ega bo'lmasa, uning jim turishini darsni tayyorlamagan- 
lik deb tushunib, uni noto'g'ri baholashi m um kin. D uduqlanuv­
chi bolalarda kek saqlash, xafsirash, gum onsirash, o'zgarishlarga 
ishonchsizlik kabi shaxs xususiyatlarining kamchiliklari va psixomo- 
torikasida buzilishlar kuzatiladi. D u duqlanishning giperstenik shak- 
Iidagi bolalarda asabiylashishning kuchayishi, qo'zg'aluvchanlik, 
xulqida giperfaollik kuzatiladi.
Nevrosteniyaning gipostenik shakliga ega duduqlanuvchi bolalar 
um um iy holsizlik, ish qobiliyatining sustlashganligi va logofobiyalar 
bilan t a ’riflanadi.
Taxilaliyali bolalar odatda o'z nuqsonlarini anglab yetadilar, 
shuningdek, ularning nutqiy muloqotga kirishish imkoniyatlari 
cheklangan bo'ladi. Bunday bolalarga atrofdagilarning m unosa- 
batlari turlichadir. Ko'p hollarda taxilaliyali bolalar o'z tengdosh- 
lari to m onidan kamsitiladilar. O ta -o n a larn in g h a ddan tashqari 
qayg'urishlari va nutqiga nisbatan talablari taxilaliyali bolalarning 
xulqidagi salbiy o'zgarishlarga sabab bo'lishi m um kin.