Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

B olani dinamikada o'rganish tam oyili. 
U b o lala rn in g m av­
ju d im kon iy atlarin igin a em as, balki u larn in g kelgusida bilim - 
lari va k o 'n ik m a la rin i rivojlantirish im k on iyatlarini o'rgan ish ga 
yo'naltirilgan. L.S. Vigotskiyning t a ’lim va rivojlanish nisbatlari 
haqidagi konsepsiyasi shu tam oyilga asoslanadi. Unga ko'ra bola 
o'zi mustaqil hal qiladigan m asalalar bilan belgilanadigan ak- 
tual rivojlanish zonasi va bola kattalar yordam ida hal qiladigan 
m asalalar belgilab beradigan eng yaqin rivojlanish zonasi farqla- 
nadi.
Individual va kollegial tekshirish shakllarini birga qo'shib olib 
borish tamoyili kam kuch sarflab, eng yuqori natijalarga erishish 
im konini beradi. Tekshirishning kollegial shaklida bir mutaxassis 
ikkinchisining yordamchisi sifatida ish olib borishi va o'z o'rn ida 
sinovdan o'tuvchining xatti-harakatlarini tashkil qilishi, ijobiy 
emotsional fon yaratishi va, ayniqsa, olingan diagnostika natijala­
rini tahlil qilishda faol qatnashishi m um kin. B unda bir xil faktlarga 
h ar xil nuqtayi n azar bilan qarash va optimal xulosaga kelish im - 
koni bo'ladi.
Rivojlanish tam oyili. 
Ushbu tamoyilga ko'ra, n uqso nn ing yuzaga 
kelish jarayonini (sababini) tahlil qilish bilan birga, aynan shu nuq- 
sonni bolaning rivojlanishiga qanday t a ’sir etishini o'rganish na- 
zarda tutiladi. Ruhiy h o latla m in g to'g'ri tavsifnomasi nuqsonn in g 
kelib chiqish sabablari, aynan hozirgi vaqtdagi holati va kelajakda 
ro'y berishi m u m k in bo'lgan o'zgarishlarni inobatga olgan holda 
tuziladi. M asalan, noaniq artikulatsiya so'zni, tovushni tahlil — 
sintez qilish m alakasini egallashda qiyinchiliklar, yozma nutqda 
ag ram atizm larni keltirib chiqarishi m u m k in . Shuningdek, n oaniq 
talaffuz nutqiy faollikning susayishiga, m uloqotga kirishishda ehti- 
yojning kamayishiga olib keladi. Bola atrofdagilarning m asxara- 
lashlaridan uyalib m uloqotga kirishmaydi, natijada esa, bolaning 
faol va passiv lug'ati kamayadi.
Rivojlanish 
tamoyiliga 
ko'ra, 
nuqsonni 
statistik jih a td a n
t a ’riflashga emas, balki uning rivojlanish dinam ikasini aniqlashga 
alohida urg'u beriladi.
130

---