Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Пастки жағда ўтказиладиган периферик ўтказувчан анестезия 
усуллари 
Пастки жағда мандибуляр ва ментал периферик ўтказувчан 
оғриқсизлантириш усуллари мавжуд. 
Мандибуляр оғриқсизлантириш. 
Пастки жағ нерви (n.mandibularis) уч шохли нервнинг учинчи шохи бўлиб, 
у калла суяги асосидаги овал тешикдан чиқиб икки – кичик (portio motorica) 
ҳаракатлантирувчи ва катта (portio sensorica) – сезувчан толалардан иборат 
тармоқларга бўлинади. Ҳаракатга келтирувчи (лунж) тармоғи лунж, чайнов 
мушаклари ва юмшоқ танглайни тарангловчи мушакларини иннервация қилади. 
Сезувчан қисми эса – қулоқ чакка, пастки альвеоляр ва тил тармоқларидан 
иборат бўлиб, шу соҳаларни сезги билан таъминлайди.
Пастки альвеоляр нерв (n.alveolaris inferior) пастки жағ нервидан ажралиб, 
қанотсимон мушаклар орасидан ўтиб, пастки жағ тешиги (foramen 
mandibylaris)дан суяк ичидаги пастки жағ каналига киради, унинг ичидан ўтиб 
ташқарига даҳан тешиги (foramen mentalis)дан чиқади ва даҳан нерви номини 
олади (n.mentalis). Пастки жағ каналига кириш олдидан тил ости – жағ толалари, 
канал ичида ҳамма тишлар ва милкка тармоқлар беради, даҳан тешигидан 
чиқишидан олдин кесув тишларга кесув нерв толалари (n.incisivi) ажралади. 
Болалар ёшига боғлиқ ҳолда пастки жағ ва даҳан тешикларининг 
жойлашиши ўзгарувчан бўлади. 9 ой – 1.5 ёшгача пастки жағ тешиги альвеоляр 
ўсиқ қиррасидан 5 мм пастроқда жойлашади. 3,5-4 ёшдаги болаларда охирги озиқ 
тишни чайнов юзасидан 1 мм пастроқ, 6 ёш болада эса вақтинчалик озиқ тишлар 
чайнов юзаси билан бир сатҳда, 9 ёшда – вақтинчалик озиқ тишлар чайнов 
юзасидан 5 мм баландроқда. 12 ёшларга келиб, альвеоляр ўсиқ катталашиши ва 
жағ шохи ўсиши сабабли, пастки жағ тешиги пастроқда пастки жағ озиқ тишлари 
чайнов юзасидан 3 мм юқорироқда жойлашади. 
Анестетик 
юбориладиган 
пункти.
Мандибуляр 
анестезия 
ўтказилаётганда анестетик пастки жағ тешиги атрофига юборилиши керак. 
94 

---

Маълумки, бу тешик (foramen mandibulae) пастки жағнинг ички юзасида 
жойлашган. Тешикни ташқари, олд ва юқоридан суякдан ҳосил бўлган “бўғот” 
тўсиб туради. Шунинг учун анестетик тешикдан юқорироқ, пастки жағ нерви 
эгатчаси ва пастки жағ-қанот оралиғидаги клетчаткага юборилади. Анестетик 
қисқа вақт ичида пастга оқиб тушиб, кўзда тутилган соҳага сўрилади. Игнани 
ичкарига киритиш узунлиги жағ суяги шохининг кенглигига боғлиқ бўлиб, у кўп 
ҳолларда ўзгармайди. Ташқаридан бу масофа (f. mandibularae)ни топиш учун 
шохнинг олдинги ва орқа қирралари пайпаслаб олинади, шохнинг орқа 
қиррасидан 10 мм, пасткисидан 22-25 мм юқорида жойлашади. 5 ёшгача бўлган 
болаларда, бу соҳа озиқ тишлар чайнов юзасидан 1-2 мм пастроқда, 5 ёшдан катта 
болаларда озиқ тишлар чайнов юзасидан 3-5 мм баландроқ эканлигини эътиборга 
олиш керак.