Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

 
ЮЗ ВА ЖАҒЛАРДА УЧРАЙДИГАН ТУҒМА НУҚСОНЛАР 
(АНОМАЛИЯЛАР) 
365 

---

Маълумотларга кўра, туғилган ҳар мингтасида болаларнинг 27,2-
нуқсонлар аниқланади. Шуларнинг 23 - таси юз-жағ соҳасига тўғри келади. 
Нуқсонлар икки гурухга ажратилади 
туғма аномалиялар
ва 
шакл 
бузилишлари.
Туғма аномалиялар
– 
бир аъзо, тўқима ёки бутун организм тузилиши ва 
функциясининг одатдагидан ўзгачароқ бўлиши, масалан: тиш тожининг 
одатдагидан икки марта катта ёки ҳаддан ташқари кичиклиги. Бундай 
аномалиялар, эмбрионал ривожланиш даврида ҳомилага ҳар хил омиллар зарарли 
таъсир этиши туфайли юзага келади. Улар бола туғилиши билан ёки маълум вақт 
ўтиб, намоён бўлади. Аномалиялар турли кўринишларда бўлиши мумкин, 
айримларда бу гисто-морфологик тузилишдаги ўзгаришлар бўлиб, улар махсус 
текширишлар орқали аниқланади, бошқаларда чақалоқ туғилиши биланоқ 
аниқланади. Масалан боланинг қўл ёки оёқсиз, бошсиз, юзсиз, миясиз туғилиши
майиб-мажрухлик ногиронлик
 
деб аталади. 
Шакл бузилишлари (деформациялар) – эмбриолнал ривожланиш билан 
боғлиқ бўлмайди. 
Юз-жағ аъзолари шаклини ёғ бузилиши, эмбрионал ривожланиши даврида 
аъзонинг фаолияти ўзгариши ёки экзоген омиллар таъсирида юзага келади. 
Эмбрионал ривожланиш ва постнатал ўсиш билан боғлиқ бўлган юз-
жағлар шакл бузилишлари шартли равишда тўрт гуруҳга ажратилган: 
Юз- жағ тизимининг эмбрионал ривожланиши ва шаклланиши билан 
боғлиқ аномалиялар; 
Эндоген омиллар таъсирида тиш- жағлар тизимида юзага келадиган шакл 
бузилишлари; 
Экзоген омиллар таъсири туфайли тиш- жағлар тизимида юзага келадиган 
шакл бузилишлари; 
Юз ва жағларда жароҳатлар, патологик жараёнлар, оператив аралашувлар 
ёки нурланиш таъсири натижасида юзага келадиган орттирилган (иккиламчи) 
шакл бузилишлари; 
366 

---

Туғма нуқсонлар ҳар хил даражадаги клиник оғирликка эга бўлиши 
мумкин. Энг оғир даражадаги нуқсон ҳомила ривожланаётган (эмбриогенез) 
даврида, маълум бир аъзонинг муртаги ҳосил бўлмай қолиши (аплазияси) 
натижасида 
чақалоқ мажруҳ туғилади
. Юз ва жағлар соҳасида камдан кам 
учрайдиган мажруҳлик – 
юзнинг тўлиқ бўлмаслиги (апрозопия), 
ёки юқори жағ 
ўртасидаги бурун суяклари ва тўсиғининг йўқлиги сабабли кўз олмалари алоҳида 
бир-биридан узоқ ёки иккаласи бирга қўшилиб, битта кўз косасига жойлашади 
(
циклопия
). Туғилган чақалоқда пастки жағ бўлмаса (
агнатия
), оғиз ёриғи тешик 
шаклида бўлади, қулоқ супралари пастга осилиб, тушиб жағ ости соҳасида бир- 
бирига яқинлашиб жойлашади. Бундай нуқсон билан туғилган чақалоқлар одатда 
яшамайди ва амалиётдаги стоматолог шифокорлар фаолиятида учрамайди. 
Бошқа бир гурух туғма нуқсонларда, ҳомиланинг юз ва жағлар 
ривожланиши нормал бошланади, аммо, кейинчалик издан чиқади ва одатда 
бирон аъзонинг бирикиши лозим бўлган қисмлари бир-бири билан бирикмай 
қолади. Камдан-кам ҳолларда аксинча, нормал тешиклар бекилиб қолади. Юқори 
лаб ва танглай кемтиклари туғма кўп учраганлиги, ҳамда улар доимо бир хил 
анатомик бузилишлар билан кечганлиги учун типик нуқсонлар деб аталади. Юз 
суяклари, жағлар ва атрофдаги юмшоқ тўқималарда (пастки жағ ўрта қисмининг 
бирикмай қолиши ва кўндаланг нуқсонлар ва бошқалар) кам учрайдиган 
аномалиялар эса атипик нуқсонлар деб юритилади. 
Тери ривожланиши аномалияларига қон ва лимфа томирларидан хосил 
бўлган ўсма (гемангиома, лимфангиома)лар киради.