Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Ўтказувчан анестезия техникаси 
Ўтказувчан анестезия ўтказилишининг умумий қоидалари: 
1.Ўтказувчан анестезиянинг ҳар қандай турини бажаришда игна санчиш 
нуқтасини ва юбориладиган анестезияни соҳасини аниқ билиш керак. 
2. Ўтказувчан оғриқсизлантириш йўли танланганда, игна cуяк ва мушаклар 
бўйлаб ҳаракатланса кўзланган соҳага қисқа масофа билан етиб борадиган услуб 
афзал эканлигига эътибор бериш керак. Агар танлаш имконияти бўлмаса, игна 
учидаги қия кесикни суяк томонга қарата, тутиб эритмани юборган ҳолда аста-
секин ичкарига киритилиши лозим. Игна чиқарилаётганда ҳам оз-оздан эритма 
юбориб орқага ҳарокат қилинади. 
3. Ўтказувчан анестезия бажараилаётганда игнанинг канюля билан уланган 
жойи синиб қолиш эҳтимолини ҳисобга олиб, тўқималарга (0.5-1 см. ташқарида 
қолдириб) уни охиригача киритмаслик керак. 
4. Эритманинг имконият қадар оғриқсизлантирилиши лозим бўлган соҳага 
яқин киритилиши оғриқсизланиш тез бошланишини таъминлайди. 
5. Оғриқсизлантирувчи эритмани тўқималарга секин (1 мл\мин) киритиш 
керак, акс ҳолда оғриқ пайдо бўлиши, айрим ҳолда трофик ўзгаришлар юзага 
келиши мумкин. 
Юқори жағда ўтказиладиган периферик ўтказувчан анестезия 
79 

---

Юқори жағ тўқималарини оғриқсизлантириш учун: туберал (юқори жағ 
дўнги), инфраорбитал (кўз косаси ости тешиги), палатинал (танглайнинг катта 
тешиги), инцизив (курак тишлар тешиги) анестезия усуллари қўлланилади. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-
пастки жағ альвеоляр нерви 
2- 
учламчи (Гассеров) тугуни 
3- 
кўз нерви 
4- 
юқорри жағ нерви 
5- 
қанот танглай тугуни 
6-
ёноқ нерви 
7- 
кўз ёш нерви ва уни ёноқ нерви билан 
боғланииши 
8-
кўз ёш бези 
9- 
кўз ости каналидаги кўз ости нерви 
10- 
кўз ости тешиги 
11- 
бурун шохлари 
12- 
юқори тиш катаги нервлари (олдинги, 
ўрта, орқа) 
13- 
юқори лаб шохлари 
14- 
юқори тиш тутами 
15-
юқори тиш шохлари 
16- 
милк юқори шохлари 
80 

---

N.maxillaries понасимон суякнинг катта қанотидаги юмалоқ тешик 
(foramen rotundum) орқали қанот-танглай чуқури fossa pterigopalatina соҳасига 
чиқади ва учта шохга бўлинади: 
Ёноқ нерви – n. zygomaticus юқори жағ нервидан ажралиши билан кўз 
косасининг пастки ёриғи орқали кўз косасига киради, унинг ташқи девори бўйлаб 
бориб икки тармоққа бўлинади. Уларнинг бири ёноқ – юз тармоғи – ramus 
zygomaticofacialis, ёноқ суягидан шу номдаги тешикдан ташқарига чиқади ва 
лунж терисини иннервация қилади, иккинчи тармоғи – (ramus 
zygomatiсotempoalis) ёноқ –чакка тармоғи ҳам ўз номидаги тешик орқали 
ташқарига чиқиб, чакканинг олдинги (юз соҳасига яқин) қисмидаги терини 
иннервация қилади. 
n.zygomaticus 
n.infraorbitalis 
n.pterygopalatinus
n.maxillaris n.palpebralis inferior 
n.alveolaris superior medius 
gangl.pterygopalatina
n.alveolaris superior posterior 
n.palatni
n.infraorbitalis
N.maxillariesнинг энг йўғон ва узун шохи n. infraorbitalis бўлиб, унинг 
тўғридан–тўғри давоми сифатида кўз косасини пастки ёриғи (fissurа infraorbitalis) 
81 

---

орқали кўз косасининг ичига киради ва пастки деворидаги sulcus et canalis
infraorbitalis орқали кўз косасининг пастки деворининг чети остидаги тешик 
(foramen infraorbitalе) дан ташқари (юз)га чиқади. 
Тешикдан чиқиши биланоқ майда ва калта шохобчаларга бўлиниб, ғоз 
панжаси сингари ёйилади (pen anserinus minor). Бу шох пастки қовоқ, юқори лаб 
ва буруннинг ён деворлари терисини иннервация қилади. 
Қанот танглай чуқурчасида, кўз ости нерви, кўз ости ёриғига киришидан 
олдин (rami alveolares superires posteriorеs) орқа юқори катакчалар (4-8 толадан 
ҳосил бўлган) шохчасини беради. Бу орқа юқори альвеоляр нерв толалари юқори 
жағ дўнгидаги майда тешикчалар ( foramina alveolariа)лардан жағга кириб, жағ ва 
альвеоляр ўсиқнинг орқа қисмини ҳамда шиллиқ парда ва тишларни иннервация 
қилади. 
Кўз косаси ичида, кўз косаси канилига киришдан олдин, юқори ўрта 
катакчалар (альвеоляр) толаларини беради (1-3 тола), улар юқори жағнинг 
олдинги деворида тармоқланиб альвеоляр ўсиққача борадилар ва альвеоляр 
ўсиқда юқори ўрта альвеоляр чигалнинг – (plexus dentalis superior) урта қисмини 
ҳосил этадилар. Кўз косаси каналидан чиқишдан олдин – олдинги юқори 
альвеоляр (катакчалар) тармоғини (1-3 тола) беради (rami alveolares superiores
anteriores). Бу тармоқлар юқори жағ олд деворидан альвеоляр ўсиққа томон 
олдинги юқори альвеоляр чигалини ҳосил қиладилар. Учта чигал анастомозлар 
билан қўшилиб –юқори альвеоляр чигал- plexus dentalis superior ни ҳосил 
қиладилар.Бу чигал альвеоляр ўсиқ ичида, унинг узунаси бўйича тишлар илдизи 
устидан то юқори жағ бўшлиғи тубигача ёйилади. 
82 

---

n.maxillaris 
n.infraorbitalis 
n.alveolaris superior anterior
n.laveolaris superior medius 
n.alveolaris superior posterior 
Юқори жағ чигалидан қатор тармоқлар ажралади:
А – тишларга (rami dentales) тишлар пульпасини иннервация қилади 
Б – периодонт ва милкка (rami periodontalis et rami gingivales) периодонт ва 
милкни иннервация қилади. 
В – катакча оралиқларига, периодонтга ва периостга 
Г – юқори жағ бўшлиғи деворлари ва шиллиқ пардасига. 
Юқори жағ чигали орқа қисмидан – катта озиқ тишларга 
Ўрта қисмидан – қозик тиш ва кичик озиқ тишларга

Олд қисмидан кесув тишларга тармоқлар беради. 

Кўз ости нерви тешикдан юзга чиқиши билан қуйидаги тармоқларни беради: 
пастки қовоққа (rami palpebrales inferiores); 
бурунга ташқи шохлар (rami nasals externi); 
бурун ичига (rami nasals interni); 
83 

---

юқори лабга (rami labials superiores); 
Бу тўрттала тармоқ юз нерви толалари билан ўзаро боғланадилар.