Odilqoriyev X. T

Ayblilik – huquqbuzarlikning uchinchi belgisi. Huquq normasini

buzishda ayblanayotgan shaxs yuridik javobgarlikni zimmasiga olishga qodir bo‘lishi va o‘z harakatlarni qasddan yoki ehtiyotsizlik orqali sodir etgan bo‘lishi lozim.
Huquqbuzarlik – aybli qilmishdir. Agar shaxsning harakatida ayb
bo‘lmasa, uning harakati garchi shaxsning holati chetdan qaraganda huquqiy




¹ Qаrаng: Гегель Г. Философия права. – М., 1990. – 141, 144, 145, 192-betlar.
30–18-8

tartibotga qarshidek ko‘rinsa ham huquqbuzarlik hisoblanishi mumkin emas. Masalan, zaruriy mudofaa holatida odam o‘ldirish.

Ayb – shaxsning o‘zi sodir etgan huquqqa xilof harakatga va uning
zararli oqibatlariga bo‘lgan ruhiy munosabati. Inson oldida qariyb har doim huquqqa mos yoki unga zid harakat qilishni tanlash imkoni bo‘ladi. Agar u ikkinchi yo‘lni tanlasa, huquqqa xilof qilmishni aybli tarzda sodir etgan, deb hisoblanadi.

5. 
   Qilmishning jazoga sazovorligi ma’lum huquqbuzarlik uchun uni
   

sodir etgan shaxsning vakolatli davlat organi tomonidan javobgarlikka torti- lishini anglatadi. Ushbu javobgarlik chorasi va chegarasi huquqiy normaning sanksiyasida ifodalanadi.
Huquqbuzarlik tarkibi: Huquqbuzarlik yuridik fakt bo‘lib hisoblanadi,
u o‘z navbatida, qo‘riqlovchi xarakterga ega bo‘lgan huquqiy munosabatlarni ham yuzaga keltiradi. Huquqbuzarlikning tarkibi muayyan huquq normasini sharhlash, uning mazmunini ochish hamda dunyoqarash nuqtayi nazaridan muhim ahamiyatga ega. Huquqbuzarlik tarkibi to‘rtta elementni o‘z ichiga ola- di: huquqbuzarlikning obyekti, subyekti, obyektiv tomoni va subyektiv tomoni.
Huquqbuzarlikning obyekti deganda huquq bilan tartibga solinadigan va qo‘riqlanadigan g‘ayrihuquqiy harakat yoki harakatsizlik natijasida zarar yetkaziladigan ijtimoiy munosabatlarga tushuniladi. Obyekt huquqiy normada aniq ifodalangan bo‘ladi. Huquqbuzarlik sodir etgan shaxs nafaqat jamiyatda qaror topgan huquqiy tartibotga, balki fuqarolarning huquqiy ongiga hamda ularning subyektiv huquqlariga zarar yetkazadi.
Huquqbuzarlik obyekti va predmeti alohida tushunchalar bo‘lib, ular bir- biridan farq qiladi. Masalan, o‘g‘rilik jinoyatining obyekti, o‘zgalar mulki, ya’ni mulkiy mazmundagi ijtimoiy munosabat hisoblanadi, uning predmeti esa, pul, buyum, videotexnika, mebel, transport vositalari va boshqa shu kabi turli xil moddiy ashyolar bo‘lishi mumkin.