Одилхон қори Юнусхон ўғли ҚЎшничилик ҳАҚлари ва одоблари

ОЗОР БЕРАВЕРИБ, ҚЎШНИСИНИ 
КЎЧИБ КЕТИШГА МАЖБУР ҚИЛГАН 
КИМСАНИНГ ОҚИБАТИ
Имом ал-Бухорий ўзларининг ахлоқ-
одоб, ижтимоий турмушнинг муомала ва 
муносабатларига доир масалаларга бағишланган 
“Ал-адаб ал-муфрад” номли дурдона китобларида 
Абу Омир ал-Ҳимсийдан қуйидаги ривоятни 
келтирадилар: 
Савбон разияллоҳу анҳу шундай дер эди [39]: 
“Икки киши ўзаро уришиб қолиб, уч кундан 
ортиқ гаплашмай юрса, улардан бири ҳалокатга 
учрайди. Бордию, уларнинг иккови ҳам бир-бирига 
гапирмай, гина сақлаб вафот этса, иккови ҳам 
ҳалокатга учрайди. Қайси бир киши ўз қўшнисига 
зулм ва қаҳр кўрсатиб, охири уйидан кўчиб кетишга 
мажбур қилса, албатта ҳалок бўлади”. 

---

65
ҚЎШНИСИГА АЗИЯТ ЕТКАЗУВЧИ 
КИШИДА ИМОН (КОМИЛ) БЎЛМАСЛИГИ
Абу Шурайҳ разияллоҳу анҳудан ривоят 
қилинади [40]: Расулуллоҳ айҳиссалом: 
“Аллоҳга 
қасамки, мўмин бўлмайди... Аллоҳга қасамки, 
мўмин бўлмайди... Аллоҳга қасамки, мўмин 
бўлмайди...” дедилар. “Ким ё Расулаллоҳ...” - деб 
сўрашди. Ул зот: 
“Ёмонликларидан қўшниси 
омонда бўлмаган киши”, - дея жавоб бердилар 
(Бухорий ва Муслим ривояти). 
Имом Бухорий мазкур ҳадис учун бағишланган 
бобни: “Қўшниси ёмонликларидан омонда 
бўлмайдиган кишининг гуноҳи ҳақидаги боб”, деб 
атайди. Ибн Баттол эса ҳадис шарҳи хусусида 
шундай дейди: “Ҳадисда қўшни ҳақининг улуғлиги 
таъкидланади. Зеро, Набий алайҳиссалом бу 
нарса ҳақида қасам ичдилар ва қасамни уч марта 
такрорладилар. Шунингдек, ҳадисда сўзи ва феъли 
билан қўшнисига озор берадиган кишилардан имон 
рад қилинмоқда. Пайғамбаримиз алайҳиссалом 
мазкур сўзлари билан “комил имон”ни назарда 
тутганлар. Зеро, осий кишининг имони комил 
эмаслигида шубҳа йўқ”. 
Демак, қўшниларига мунтазам равишда озор 
берадиган кимсалар, гарчи, намозу рўзалари ва 
бошқа ибодатлари намунали бўлса ҳам, комил 
мўмин ҳисобланмас эканлар. Ҳадисдаги “мўмин 
бўлмайди” деган сўзни кўпчилик уламолар 

---

66
изоҳлаганлари каби “комил мўминлик” маъносида 
тушунган тақдиримизда ҳам барибир, бу таҳдид 
қўшнисига озор етказувчилар ҳақида кучли 
огоҳлантириш бўлишга етарлидир. 
Мазкур ҳадиснинг “Саҳиҳи Муслим”да келган 
бошқа бир ривоятида шундай дейилади [41]: