Одилхон қори Юнусхон ўғли ҚЎшничилик ҳАҚлари ва одоблари

ЯХШИ ҚЎШНИЧИЛИК ТУШУНЧАСИ ВА 
ҚЎШНИЛАРГА ЯХШИЛИК ҚИЛИШ
Абул-Баракот Бадруддин Муҳаммад ал-Ғазий 
айтади: “Муошарат одобларидан бири ҳусну-л-живор 
яъни қўшнилар билан чиройли муомалада бўлишдир. 
Қўшнинг ўз жони, дини, обрўси, моли ва фарзандлари 
хусусида сен томондан омонлик ва хотиржамликда 
бўлмоғи лозим. Унга қўлинг билан ҳам, тилинг 
билан ҳам заррача озор етказма, бирон нарсасига 
ҳасад қилма. Балки унинг ўзига, аҳли оиласига ва 
фарзандларига ўзинг ва оилангга нисбатан қандай 
раҳм-шафқатли, хайрихоҳ бўлсанг, худди шундай 
мушфиқ ва меҳрибон бўл. Унинг молини ўз молингни 
сақлаганинг каби сақла
10
”. 
Демак, қўшниларга яхшилик қилиш ва улар 
билан яхши қўшничилик қилиш деганда кишининг 
ўз ҳамсояларига нисбатан яхшилик ва эзгуликнинг 
ҳамма турларини баҳоли қудрат сарфлаши ва 
амалга ошириши тушунилар экан. Бир-бирини 
кўрганда очиқ чеҳра билан саломлашиш, ҳолидан 
хабар олиб туриш, меҳмонга чақириш, иши тушса 
ёрдамини аямаслик, вақти-соати билан совға-
саломлар бериш ва ҳоказолар бунга мисол бўлади. 
Хоҳ моддий, хоҳ маънавий бўлсин, қўшнига азият 
ва озор беришнинг барча турларидан тийилиш ҳам 
шулар жумласидандир. Мабодо қўшни туз, шакар, 
10
“Одобу-л-ишра ва зикрус-суҳба ва-л-ухувва (Муошарат 
одоблари ва дўстлик ва оға-инилик ҳақида)”

---

30
тухум, гугурт, болға, теша, қозон ва ҳоказолар 
каби кундалик эҳтиёждаги рўзғор буюмлари ва уй 
анжомларини қарзга ёки фойдаланишга сўраса, 
қизғанмасдан бериб туриш ҳам қўшнига яхшилик 
қилиш доирасига киради. Қуръони каримнинг 
Моъувн сурасида одамлардан “моъувн”ни яъни 
рўзғорда ишлатиладиган арзимас буюмларни 
ҳам қизғанадиган одамлар мазаммат қилинган ва 
ундайларга вайл бўлишидан огоҳлантирилган. 
Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом кўплаб 
муборак ҳадисларида қўшниларга яхшилик қилиш 
ва ҳусни живорга лойиқ қўшни бўлишга тарғиб 
қилганлар. Жумладан, Абдураҳмон ибн Абу Қурод 
разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси 
шарифда шундай дейилади [10]: “Бир куни Набий 
алайҳиссалом таҳорат қилардилар, саҳобалар 
Ул зотнинг таҳорат сувларини табаррук билиб, 
ўзларига сурта бошладилар. Буни кўриб, жаноб 
Пайғамбаримиз алайҳиссалом асҳобларидан: