Odam va hayvonlar fiziologiyasi fanidan Sensor tizimlar fiziologiyasi

Og’riq sezgisi.
Og’riqni keltirib chiqaradigan adekvat ta'sirot yo’q. Og’riq nerv 
uchlari yoki tolalarining qattiq ta'sirlanishidan paydo bo’ladi. Og’riq ta'sirlaridan 
hosil bo’ladigan qo’zg’alish ingichka nerv tolalari orqali 5-15 m/sek. tezlik bilan, 
mielinsiz ingichka nerv tolalari orqali 1-2 m/sek. tezlik bilan o’tadi. Og’riq paydo 
bo’lishi bilan organizmda tegishli himoya reflekslari paydo bo’ladi odam va hayvon 
og’riqdan qutilishga intiladi. Demak, og’riq sezilishining nihoyatda katta biologik 
ahamiyati bor. Og’riq sezgisi tufayli organizm o’ziga zarar yetkazadigan ta'sirotni 
bartaraf etishga harakat qiladi. Og’riq ko’pchilik kasalliklarning ilk, dastlabki sezgisi 
bo’lib, organizmda ro’y bergan patologik o’zgarish to’g’risida xabar qiladi. Shu 
sababli kasallik paytida og’riqning xarakterini tushunish hakamga to’g’ri tashxis 
qo’yishga yordam beradi. Og’riq paytida simpatik asab tizimi qo’zg’aladi, buyrak 
usti bezidan adrenalin ko’proq ajraladi. Oqibatda organizm o’zining bir qator 
moslashtiruvchi mexanizmlarini safarbar qiladi: yurak urishi va nafas tezlashadi, 
muskullarning tonusi oshadi, arterial tizim tomirlari torayib, qon bosimi ko’tariladi, 
glikogen parchalanishi tezlashadi, qonda qand ko’payadi. Og’riq sezgisining kelib 
chiqishida miya po’stlog’i ishtirok etadi. Shu sababli asab tizimi juda qo’zg’algan 
paytda og’riq ko’p sezilmaydi va aksincha, tinchlik vaqtida, ya'ni organizm boshqa 
ta'sirotlardan holi turgan paytda og’riq sezgilari kuchliroq seziladi. Og’riq sezgisi 
juda xilma-xil ta'sirotlardan: mexanik, ximik, fizik, biologik va boshqa ta'sirotlardan 
kelib chiqadi. 
Hid sezish analizatori. 
 
Hid sezish analizatori filogenetik jihatdan eng qadimgi analizatorlardan 
bo’lib,odam va hayvonlar uchun katta ahamiyatga egadir. Hid sezish analizatori turli 
is-hidlarni bilish va ularni bir-biridan ajratish uchun xizmat qiladi. Odam va 
hayvonlarda hidni masofadan sezish aksari yaxshi rivojlangan, hayvon shu analizatori 
yordamida ozuqa topadi, g’animi (dushmani) borligini sezadi, qarama-qarshi jinsdagi 
hayvonlarni ajratadi. Hidni yaxshi biladigan hayvonlar (deyarli barcha sut 
emizuvchilar)