Odam anatomiyasi

Bosh tur formatsiyasi
Uzunchok miyada, kuprikda, miya oyokchasi va gipotalamus soxalarida joylashgan. Mayda nerv xujayralar yigindisiga retikulyar formatsiya deyiladi. Retikulyar tur formatsiyasi nerv yo’llari orkali markaziy nerv tizimning xamma kismlari bir-biri bilan boglangan bulib, bularni tonusini regulyatsiya etishda ishtirok etadi.
Oxirgi miya.
Evolyutsion nuktai nazardan oxirgi miya bosh miyaning boshka kismlariga karaganda eng yosh va eng kech paydo bulgan struktura bulib, uni dastlabki shakli oldingi miya sifatida baliklarda, amfibiyalarda, reptiyaliyalarda rivojlangan. Oldingi miyaning birlamchi vazifasi xid bilish va shu funktsiyani ta’minlovchi tuzilmalardan - xid bilish piezchasi va xid bilish retseptorlardan iborat bulgan. Keyinchalik boshka analizatorlarning paydo bulishi va takominlanishi natijasida targil tana bilan bir katorda, masalan kushlarda plashch paydo buladi. Sut emizuvchilardan boshlab, plashch bilan birgalikda intensiv ravishda yarim sharlar rivojlana boshlaydi va markaziy nerv tizimining muxim bulimiga aylanib, organizmni butun faoliyatini boshkarish imkoniyatiga ega buladi.
Oxirgi miya ikkita yarim sharlardan iborat bulib, xar bir yarim shar tarkibida uch kism - plashch yeki oxirgi miyani pustlogi, xid bilish miyasi va bazal yadrolar farklanadi. Kobiklari ajratilgan yaxlit bosh miya preparatida yakkol chap va ung yarim sharlar kurinadi. Yarim sharlar bir biridan chukur buylama yerik orkali bir biridan ajralgan. CHukurrokda ikkita yarim sharni bir-biri bilan boglovchi okish rangdagi kadoksimon tana ifodalanadi. Kadoksimon tana kundalang joylashgan tolalardan iborat bulib, tolalar lateral tomonga yeysimon tarkalib, yarim sharlar ichiga kiradi. Oxirgi miyani bushligi sifatida, xar bir yarim shardagi yen korinchalar xisoblanadi. Bosh miyaning sagittal kesmasida kadoksimon tanani shaklini, yon korinchani medial devorini, tepa-ensa egatini anik ko’rishi mumkin.
Plashch uzining katta xajmi bilan va oxirgi miyaning xamma kismilarini sirtdan qoplaganligi uchun plashch deb nomlangan. Bosh miya yarim sharlarida uchta yuzasi: oldingi lateral, medial yeki ichki va ostki yuzasi bor. Bu yuzalarda eng burtib chikib turgan joylarini kutblar deyiladi. Kuyidagi kutblar farklanadi: peshona kutbi - oldiga karab eng burtib chikkan joy, ensa kutbi, orkadan chikib turgan kismi, chakka kutbi - chakka pallasining eng burtib chikkan joyiga aytiladi.
Xar bir yarim sharning ustki - oldingi lateral, medial va ostki yuzalarida kup sonda pushtalar va egatlar aniklanadi. Uchta asosiy egat xar bir yarim sharni palalarga ajratadi. Markaziy egatdan old tomonda peshona palla, orka tomonida esa tepa palla joylashadi. Lateral (yon) egat ostida chakka palla va tepa- ensa egat ostida ensa palla joylashadi. Agar lateral egatni tubi ochilsa beshinchi palla - orolchani xam ko’rish mumkin. Xar bir pallaning satxida uziga xos pushta va egatlar joylashgan.
PESHONA PALLADA markaziy egat bilan markaziy egat oldi o’rtasida oldingi markaziy pushta yotadi. Gorizontal xolda joylashgan ustki va ostki peshona egatlari xam yaxshi kurinadi. Bu ikkala egat tufayli yukorigi, o’rta va ostki peshona pushtilar bir biridan ajralgan. Peshona pallaning pastki yuzasida xid biluvchi egatni aniklash mumkin. Bu yerda xid bilish piyozchasi, xid bilish yo’llari joylashadi
CHAKKA PALLA yuzasida ikkita buylama ketgan, ustki va o’rta chakka egatlar chakka pallasini yukorigi, o’rta va ostki pushtilarga ajratadi.
TEPA PALLA old tomonidan markaziy egat, orka tomondan tepa-ensa egat va pastki tomondan yon egat vositasida kolgan pallalardan chegaralanib turadi. Tepa pallaning markaziy orka egati markaziy egatning orka tomonida joylashadi. Markaziy orka egat kundalang yunalgan ichki tepa egat bilan kushilib, tepa pallani uchta pushtaga: orka markaziy pushta, usti tepa pushta, osti tepa pushtaga buladi.
ENSA PALLANING tashki yuzasidagi egatlar bilan pushtalar soni va yunalishi doimiy emas. Egatlardan doimiysi kundalang ensa egatidir.
OROLCHALI PALLA lateral egatning tubida joylashgan. CHukur aylanma egat orolchani boshka kismlardan ajratib turadi.