Odam anatomiyasi

Anatomiyani urganish usullari.
Anatomiya fani uzining tarixiy rivojlanish davrida odam tanasini tuzilishini urganishda turli xil usullarni ishlab chikkan. Xar bir usul ma’lum bir tarixiy davrda ishlab chikilgan bulib, usha davrga xos bulgan fanning tarakkiet darajasiga muvofik. Xozirgi zamon morfologik usullarni 2 guruxga bulish mumkin. Birinchi gurux usullaridan murda ustida urganilganda foydalaniladi.Ikkinchi gurux usullar texnika vositalaridan foydalangan xolda tirik odam organizmini urganishda kullaniladi.
Birinchi guruh usullari kuyidagilar:
Kesib ochish usuli – kadimiy usullardan biri bulib, birinchi martaba Gerofil va Erazistrat tomonlaridan kullanilgan. Bu usulni Andre Vezaliy yukori darajada rivojlantirgan. Kesib ochish usulining asosiy vositalari – bu pichok, skalьpelь va arra bulishi mumkin. Kesib ochish usuli yerdamida organlarni tuzilishini, joylashuvini urganib, ulardan preparatlar tayerlash mumkin.
Muzlangan murdalarni arralash usuli - Bu usulni birinchi bor buyuk xirurg va anatom N.I.Pirogov kullagan. Arralash usuli yerdamida organizmning ma’lum soxasiga xos bulgan a’zolar topografiyasini, bir-biriga nisbatan joylashuvini anik urganish mumkin.
Tuldirish yeki in’ektsiya usuli – ichi bush a’zolarni ichini maxsus rang beruvchi suyuk massalar bilan tuldirish. Sung a’zoning to’qimalari glitserin, metil spirti yerdamida yeritiladi. Bu usul yerdamida kon aylanish va lifatik sistemalarni, upkalarni, bronxial daraxtini shoxlanishini urganishda foydalaniladi.
Korroziya yoki yemirish usuli – Bu usul inьektsiya usuliga uxshash bulib, ichi bush a’zolar tez kotadigan moddalar bilan tuldiriladi. Bir oz vakt utgach a’zo ichidagi modda kotib koladi, sungra uni turli kislota yoki ishkorlar suyo’qligiga solinsa, a’zo to’qimalari yemiriladi va bushligiga yuborilgan modda esa a’zolar shaklini saklab koladi. Kotib koluvchi moddalar sifatida parafin, plastmassa yeki suyuk metallar bulishi mumkin. Gistologik usuli – yeruglik va elektron mikroskoplar ostida to’qima va hujayralarni nozik tuzilishini urganish. Murdalardan olingan a’zo va to’qimalarni bulakchalariga autopsiya deiladi. A’zolardan olingan bulakchalar maxsus suyo’qliklarda – 12% formalinda, 70 spirtda, FSU – bu formalin, spirt va sirka kislotasining eritmasida va boshka tarkibli eritmalarda fiksatsiyalanadi. Bunda to’qima va xujaralarning xaetiy strukturasi saklanib koladi. Sungra tekshirilaetgan materialni ravshanlashtirish maksadida kontsentratsiyasi oshib boraetgan spirtlardan utkaziladi. Keyingi boskichda a’zolarning nozik strukturasi maxsus bueklar bilan buyaladi, mikropreparat tayerlanadi va mikroskop ostida tekshiriladi.