Oda miyli k mul ki ( I qis m) Tohir Malik 1 library ziyonet uz/ Odamiylik mulki (I- qism)

Oda miyli k mul ki ( I - qis m)
Tohir Malik
10 
library.ziyonet.uz/ 
farzandning oilada olgan tarbiyasiga qarab ota-onasiga rohat yoki jazo keltirishini hamma 
biladi. Otaning ish-amali farzandiga singsa, uning xulqida jilvagar boʻladi. 
Bolani tergab-nazorat qilish ota-ona yuzining yorugʻligini ta’minlaydi. Tarbiyadan 
tashqaridagi bola bebosh va yaramaslik sari ogʻadi. Erka boʻlib oʻsgan oʻgʻil-qizlar xatti-
harakati ota-onaga mung va alam keltiradi. Shu bois ham Abdulla Avloniy ta’kid 
etganlaridek: «tarbiya bizlar uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - yo halokat, yo saodat 
- yo falokat masalasidur» deyilmish fikrni barchamiz birdek shior sifatida qabul 
qilmogʻimiz lozim boʻladi. 
Afsuslarkim, ayrimlarimizning koʻngillarimiz koʻchaga bogʻlangan. Ishga, ulfatga 
muhabbat oilaga boʻlgan muhabbatdan ortiq. Choyxonalarda, restoranlarda, turli 
ziyofatlarda yayrashga umrimizning hisobsiz soatlarini behuda sarflaymiz. Bola 
tarbiyasiga esa vaqtni qizgʻanamiz. Sariq chaqaga arzimas matohlarimiz farzandlarimizga 
nisbatan qiymatliroq. Piyolani sindirib qoʻysa ayamay uramiz, guldonni sindirsa 
doʻpposlaymiz. Agar aka ukasini ursa yana jazolaymiz. Holbuki, kattaning kichik, 
kuchlining kuchsiz ustidan hokim ekanini oʻzimizning aynan shu harakatimiz bilan 
oʻrgatyapmiz: gapga kirmagan kichikni yoki kuchsizni urish mumkin! 
Bola shoʻxlik qilsa «hali qarab tur, dadangga aytaman», deb qoʻrqitamiz. Ota kelganda 
bola yomonlanadi. Ayni shu holatda ota-bola orasiga dushmanlik urugʻi sochilganini 
fahm etmaymiz. Otani jazolovchi inson sifatida koʻrsatmay, ota kelganda uni izzat-
hurmat bilan kutib olishni oʻrgatish afzalroq emasmikin? 
Abdurauf Fitrat hazratlarining bizga bir oz keskinroq, hatto qoʻpolroq tuyulishi mumkin 
boʻlgan bayonlari bor. Birga oʻqiylik: «...koʻraylik-chi, biz musulmonlar, xususan 
turkistonliklar, oʻz farzandlarimizga tarbiya beryapmizmi yoki yoʻqmi? Savolning 
oxiridagi soʻz bunga javob boʻla oladi, ya’ni «yoʻq!» Men buni shunday isbot qilaman: 
biz, turkistonliklar bolalarimizdan koʻra mollarimizga yaxshiroq qaraymiz. Eshak va 
qoʻylarimizni farzandlarimizdan ham koʻproq yaxshi koʻramiz, deb aytmayapman. Yoʻq-
yoʻq, bolalarimiz jonimizdan ham aziz. Ular nazarimizda hammadan suyukli va ardoqli. 
Lekin baxtimizga qarshi shuni e’tirof qilish lozimki, shuncha muhabbat va mehrga 
qaramasdan, eshak va qoʻylarimizdan kamroq tarbiyalaymiz! Mening bu soʻzlarimdan 
hayron boʻlmang, sabr qiling, da’vomni isbotlayman. Falon narsani tarbiyalash, ya’ni uni 
asta-sekin kamolga yetishtirishdir. Nazarimizda qoʻyning kamoli uning semizligi va 
sogʻlomligidadir. Eshakning kamoli uning kuchi, oyoqlarining baquvvatligi va yaxshi 
yurishidadir. Faraz qiling, qoʻzi yoki hoʻtik sotib olib uyga keltirasiz. Diqqat bilan ularga 
qarab, bir muddatdan keyin qoʻyni semirtirib, eshakni baquvvat va yoʻrgʻa qilasiz, ya’ni 
ularni tarbiyalab, kamolga yetishtirasiz. Ammo aziz farzandlaringizga shunday diqqat 
bilan tarbiya bermaysiz. Bahona qilasizki, bolangiz ham kamolga yetishgan. E’tiroz 
bildirishingiz mumkinki, biz mollarimizni boqishga qancha urinsak, farzandimiz 
tarbiyasiga ulardan yuz barobar koʻproq harakat qilamiz, deb. 
Bu da’voingiz ma’lum boʻlsa-da, ammo toʻgʻri emas. Dalil shulkim, kimning uyida moli 
boʻlsa, tekshirsa koʻradiki, yil davomida uning mollaridan bittasi ham kasal boʻlmagan, 
ammo farzandi hech boʻlmasa, uch marta xastalikka chalingan. Bas, ma’lum boʻladiki, u 
kishi molining kasal boʻlmasligiga koʻproq e’tibor berar ekan. Soʻzingiz toʻgʻri boʻlsa 
ham mening da’voyimga hech zarari yoʻq, chunki bolaning sogʻligʻiga e’tibor berish ham 
farzand tarbiyasi bilan shugʻullanishni bildirmaydi. Haqiqatdan agar odam qoʻy va 

---