Ocr document

38-§. O`RTA ASRLARDA YAPONIYA
Ijtimoiy munosabatlar. Yaponiyada mulkchilik munosabatlari XI- XII asrlarda uzil-kesil shakllanadi. Вu paytga kelib yer egalari mulklari - syoenlar vujudga keladi. Bunday yerlar merosiy bo`lib syoenlar barcha soliqlardan ozod etilgan. Zamindor­lar o`z yerlarini kambag`al dehqonlarga ijaraga berishgan. Yaponiyada yirik yer egalari ma`lum toifalarga bo`lingan. Ulardan eng nufuzlilari - xanke deb nomlangan. Ularning vassallari-ryokalar bo`lgan. Нarbiy bo`linmalar jangchilari esa - samuraylar deb nоmlangan. Ularga xo`jayinlari harbiy xizmat evaziga yer-mulk berganlar. Yillar o`tib Yaponiya samuraylarining bir qismi Yevropa ritsarlari kabi alohida toifa, mayda dvoryanlarga aylanadi. O`z yerlariga ega bo`l­magan jangchilar harbiy o`ljalar hisobiga yoki o`z senorlari hisobidan kun kechir­ganlar. Mamlakatning siyosiy tuzumi. Yaponiyada boshqa mamlakatlardan farq qiladigan siyosiy tuzum shakllanadi. Mamlakatni XII asrdan mikado - imperator boshqargan. U mamlakatdagi barcha yerlarning egasi hisoblangan. Zodagonlar esa uning amaldorlari va noiblariga aylangan. Viloyat noiblarining mustaqil boshqarishga intilishi esa aksari holatlarda mamlakatni siyosiy tarqoqlikka olib kelgan. Imperator hokimiyati zaiflana borib ko`p o`tmay rеal hokimiyat mamlakatdagi eng kuchli mulkdor, harbiy qo`mondon - syogun qo`liga o`tadi. Dastlab syogunlik XII asr oxiridan mahalliy mulkdorlardan biri Minamoto tomonidan o`rnatilgan. U samuraylardan tuzilgan qo`shini bilan raqiblarini yengib, imperator poytaxti Kiotoni qo`lga kiritadi. Minamoto davlatni o`zining Kamakuradagi qal`a - saroyidan turib boshqaradi. Shu tariqa Yaponiyada qo`sh hokimiyatchilik paydo bo`ladi. Mamlakatda dehqonlarning ahvoli nihoyatda og`ir edi. Soliqlarning ko`payib borishi xalqni ayniqsa qiynagan. Manbalarda yozilishicha, XIV-ХV asrlarda yaрon qishloqlarida ocharchiliklar tez-tez takrorlanib turgan. Ocharchilik ko`pincha turli yuqumli kasalliklar epidemiyasining tarqalishi va ko`plab kishilarning halok bo`lishi bilan tugar edi. Syogun Yosimitsu Asikaga 1358-1408 yillarda hukmronlik qilgan. Yaponiya shaharlari taraqqiyoti. Yaponiyada o`rta asrlarda shaharlar o`sib, ularda hunarmandchilik va savdo rivojlangan. Yaponlar xitoyliklardan shoyi ipak, mеtallar, lak ishlab chiqarishni o`zlashtirib olganlar. Mamlakatda qadim zamonlardan temir, mis, oltin va kumush qazib olingan. Yaроn ustalari bu ma`danlardan ajoyib qurollar tayyorlaganlar. Qurolsozlar yasagan qilichlar o`zining sifati bilan shuhrat qo­zongan. Manbalarda yozilishicha, 1483-yili savdogarlar chet mamlakatlarga 67 ming dona qilich olib ketganlar. Yaрon chinnisi, yelpig`ichlari, suyakdan, qimmatbaho tosh­lardan yasalib laklangan san`at buyumlari, paxtadan va ipakdan to`qilgan gazlamalari ham xorijda yuqori baholangan. Yaponlar, Kоrеya, Xitoy, Vyetnam, Tailand, Filippin bilan qizg`in savdo olib borganlar. Мam­lakatda - Sakai, Xyogo, Xakata, Nagasaki kabi yirik aholi zich yashaydigan роrt shaharlari bоr edi.