Очиқ маъруза Мавзу: Нўхат селекцияси

Нўхат селекциясининг асосий усуллари

• Оммавий танлаш
• Якка танлаш
• Тур ичида дурагайлаш
• Турлараро дурагайлаш
• Полиплоидия
• Мутагенез
• Гаплоидия
• Биотехнология ва ген инженерияси

Нўхатда гетерозисли уруғлар етиштириш усуллари

Аутбридинг ва инбридинг

• Линиялараро
• Нав билан линиялараро ёки линия билан наваро
• Навлараро
• Дурагай популяциялар
• Линиялараро дурагайлар

Ҳосилдорликка йўналтирилган селекция

Маҳсулдорлик ва ҳосилдорликни таъминловчи омиллар бўлиб, гектаридаги ўсимлик сони, ўртача ўсимликда дуккаклар сони ва 1000 дона уруғнинг вазни ҳисобланади. Навнинг биологик барқарорлиги дала шароитида тегишли экиш мейёрида кўп миқдордаги ўсимликлар сонини таъминлайди. Ўсимликдаги дуккаклар сони навнинг ирсий хусусиятлари ва ўстириш шароитига боғлиқ. Уруғнинг йириклигига қараб нўхат навлари уч гуруҳга бўлинади: Майда уруғли – (1000 танасининг вазни 200 граммгача) ўрта уруғли (201– 350 г) ва йирик уруғли (350 грамдан катталари). Энг йирик уруғли –Ўрта ер денгизи экологик гуруҳи нўхатининг 1000 уруғнинг вазни 600 гташкил қилади. Чўл ҳудудида тарқалган навлар ўрта уруғли гуруҳга киради. Баҳорикор, лалми тоғолди субтропик зонада (Ўзбекистон, Тожикистон, Озарбайжон ва Арманистон) майда уруғли ва ўрта уруғли нўхат навлари экилади. У навларнинг энг йирик уруғлиларининг 1000 тасини вазни 300 – 350 г. бундайларга Азербайжанский 583 ва Астрахан Базорский маҳаллий навлар киради. Майда уруғли навларнинг дуккагида иккита уруғ, ўрта уруғлиларга бир ёки икки, йирик уруғлиларда эса биттадан уруғ шаклланади. Вегетация даврининг давомийлигига қараб селекция ўтказиш. Нўхатнинг энг тезпишар навлари 65 кунда пишади, ўртапишар навлар 70 – 85 кунда, кечпишар навлар эса 100 – 110 кунда пишади. Иқлим шароити талаблари инобатга олиниб нўхат навларининг умумий вегетация даври зоналар бўйича қўйидагига бўлинади: чўл ҳудудида 75 – 85 кун, лалмикор тоғолди қуруқ субтропик зонасида (Ўзбекистон, Тожикистон, Озарбайжон) – 70 – 80 кун, субтропик зонасидаги тоғолди минтақалари (Қирғизистон, Тожикистон) 80 – 90 кун.