O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

K o'ndalang-targ'il mushaklar.
U lar ham o'z navbatida tana va yurak m ushaklariga bo'linadi. Yurak 
m ushaklari kardiom iotsitlar dcyiladi va ular hujayraviy luzilishga ega. Tana 
skclcl m ushaklari nohujayraviy sim plast tuzilishiga ega. Biz bu guruh vakili 
sifatida kardiom iotsitlar tuzilishini ko'rib chiqamiz.
K ardiom iotsitlar yurakninng m iokard qavatini hosil qiladi va ular 2 xil 
bo'ladi:
1. Tipik qisqaruvchi kardiom iotsitlar.
2. A tipik yoki im puls o'tkazuvchi kardiom iotsitlar.
Tipik 
qisqaruvchi 
kardiom iotsitlar 
ko'ndalang 
larg'illikka 
ega. 
K ardiom iotsitlar cho'zinchoq, silindr shaklda bo'lib, yon va oxirgi ikki , 
tom onidan bir-biri bilan zich birikkan. Zich birikish joylarida oralia disklar 
hosil qiladi. 
O raliq disklarda hujayralararo birikishlardagi ncksuslar, 
desm osom alar, intcrdigitatsiyalar uchraydi. 
Yon yuzalarida csa, yon 
anastom ozlar 
uchraydi. 
B unday 
birikishlarning 
m ohiyati 
shuki, 
bir 
hujayradagi im puls ju d a tczlik bilan ikkinchisiga o'tadi. (38-rasm)
M iofibrillalar ko'ndalang-targ'il m ushaklarida to'q bo'yalgan A-chiziq - 
diskni, och bo'yalgan 1-chiziq - diskini hosil qiladi. A disk miozin oqsilidan, 1- 
disk aktin oqsilidan iborat.
Bu disldardagi iplarning uchlari m axsus ko'prik orqali birikkan. H ar bir 
diskning o'rtasida alohida oqsil bo'lib, ular chiziqlar hosil qiladi. Bu chiziqlar 
A diskda m czofragm a (M ), 1 - diskda 
telofragm a yoki (Z-zct) chizig'i 
dcyiladi. M iofibrillalam ing 2 ta zct chizig'i o'rtasidagi qism i sarkom cr 
dcyiladi. Sarkom cr ikkita yarim 1 disk va bitla to'la A diskdan iborat.
Sarkom cr - m iofibrillaning struktur birligi hisoblanadi. K o'ndalang targ'il 
m ushaklarda T naychalar sistcm asi mavjud. Bular m ushak tolasiga nisbatan 
ko'ndalang yotadi. T naycha hosil bo'ladigan joyda sarkolem m a Z chizig'iga 
bolib kirib, naycha hosil qiladi. T naychaning ikki tom onida sarkoplazm atik 
to'rdan hosil bo'lgan qopchalar - sistem alar joylashadi. Shuning uchun T 
naycha triada dcyiladi ya'ni bir naycha va ikki qonchadan iborat bo'ladi, 
qopchada S a+ + io n la ri joylashadi. 
\ \
65

---

M ushak qisqargan vaqtda izotrop disk, N yo'lcha yo'qoladi, anizotrop 
disk csa qoladi, xolos. Bunda sarkom er uzunligi 2 m artagacha qisqaradi. 
A ktin iplarning uzunligi 1,0 m km , cni 8 nm , m iozin iplar uzunligi 1, 65 mkm, 
cni 12 nm atrofida. Sarkom crning uzunligi 2,5-2 m km , qisqarganda 
1-1,5 
m km bo'ladi. Y urakning atipik m ushaklari im puls hosil qilish va impuls 
o'lkazishda ishlirok cladi. Bu xaqda yurak - qon tom irlar bobida to'xtab 
o'tiladi.
38-rasm.
A -Y urakning m iokard pardasi 
B-Kardiom iolsit ultraslrukturasi 
V-oraliq disk va m iofibrilla