O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

M avzuning klinik m ohiyati
So'ruvchi 
hujayralar ayniqsa 
ularning jiyaklari 
buzilganda yoki 
jiyaklardagi ferm cntlar kam ayganda ichakda ovqat m oddalarining so'rilishi 
buziladi (m alabsorbsiya), buyrakda birlam chi siydik tarkibidagi oqsillsr, 
uglcvod, suvlarning qayta so'rilishi rcabsorbsiyaning buzilish ro'y bcradi va 
natijada turli kasalliklar nam oyon bo'ladi.
Sekretor hujayralar, ular ichidagi organcllalam ing buzilishi sekretor 
m oddalarning (ferm cntlar, shilliq m oddalar, gorm onlar va sh.k) kam , yoki 
ishlanm asligiga sabab bo'ladi. Bu csa o'z navbatida m alum kasallika olib 
kcladi. M asalan, qalqonsim on bez hujayralari kasallanganda gorm onlar yaxshi 
ishlanm aydi va gipotircoz kasalligi paydo bo'ladi.
Q isqaruvchi hujayralar - m iotsitlam ing jaroxat topishi (m iopatiyalar) 
organizm va undagi azolam ing harakatini kam aytiradi (gipodinam iya) yoki
68

---

harakalsiz xolatga olib kcladi (adinam iya). M iopatiyalar lug'm a yoki bironta 
kasalliklar oqibatida kclib chiqishi m um kin (poliom iyclit, rcvm atizm va sh.k)
N cyronlarning jaroxatlanishi (ncyropatiyalar) ham iug'm a, bironta 
kasallik oqibatida yoki qarilikda kclib chiqishi mumkin. Bu vaqtda 
im pulslarning hosil bo'lishi, im pulslarning boshqa ncyron yoki ishchi azolarga 
uzatilishi buzilib, sczish, harakat funksiyalari izdan chiqadi.
T ransport hujayra eritrotsitlarning jaroxatlanishi, parchalanishi, patologik 
shakllarining ko'payishi (gcm oliz, m akrotsiloz, m ikrolsitoz, va sh.k.) qonda 
kislorodning kam ayishiga, kam qonlik (ancm iya) kabi kasalliklarning kclib 
chiqishiga sabab bo'ladi.
Im m un azolaridagi kasalliklar (im m unnopatiya) yoki boshqa kasalliklar 
im m un hujayralari va im m un hujayralari ishlaydigan m oddalarning kamayib 
kclishiga, im m unodcfilsit xolatga (m asalan lim fotsitopcniya, bu tug'm a ham 
bo'lishi m um kin), hujayralar kasalliklariga (im m unnotsitopatiyalar) sabab 
bo'lishi m um kin. Im m unnodcfitsil vaqtida organizm ning kasalliklarga qarshi 
kurashish 
qobiliyati 
pasayib 
kctadi, organizm yuqum li kasalliklarga, 
onkologik kasalliklarga bcriluvchan bo'lib qoladi, boshqa kasalliklar ham og'ir 
kcchadi.