O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Laboratoriya jihozlari : Maxsus laboratoriya vositalari bilan jixozlangan xona


MASHG‘ULOTNING QISQACHA MAZMUNI
Nurmoddaeritmasitomonidanyutilgandamolekulaturlio‘zgarishlargauchrashimumkin. Buo‘zgarishlarningxususiyatinurningtabiatigavamoddaningkimyoviytuzilishigabog‘liq. Ultrabinafshavako‘zgako‘rinadigannurlarta’siridamolekulaatomlaridagivalentelektronlarningenergetikholatio‘zgaradi (UB- vaelektronspektrlar), radioto‘lqinlaresayadrovaelektronspinlarningenergetikholatinio‘zgartiradi (YAMR-spektr, PMR-spektr, EPR-spektr).
Elektronsingariatomyadrosihamharakatlanadivabundama’lumharakatqiymatga (J) ega. Agaryadrodagiprotonlarsonitoqbo‘lsa, harakatlangandama’lummagnitholatigaegabo‘ladi (). ningqiymatiqat’iykattalikkaega. Vodorodyadrosiningharakatqiymati J=1/2; magnitholati=1/2. Agaruyokibumoddanikuchlimagnitmaydonigajoylashtirilsa, uningtarkibidagiprotonlarharakatio‘qiningyo‘nalishio‘zgaradivabuharakato‘qimaydonmagnitkuchchiziqlarigaparallelbo‘ladi.
Bundakuchchiziqlariikkivariantbo‘yichajoylashishimumkin:
1 – variant – magnitmaydoniyo‘nalishida
2 – variant – magnitmaydonigateskariyo‘nalishda
Agarmagnitkuchchiziqlariyo‘nalishigaperpendikulyarmagnitmaydonijoylashtirilsavachastotasio‘zgartiribborilsa, tashqimagnitmaydonningchastotasi, protonmagnitmaydoniningchastotasibilantenglashtirilgandarezonanshodisasikuzatiladi, bundayadroaylanisho‘qiboshqachayo‘nalisholadi (pereorientatsiya). Bundaymagnitmaydonikuchchiziqlariningo‘zgarishiyadrotomonidanenergiyaningyutilishigasababbo‘lib, YAMR-spektroskopiyasiningasosinitashkiletadi.
YAMR-spektrisignallarmajmuasibo‘lib, yadrolarningenergetiksathlariorasidao‘zgarishlarnatijasidahosilbo‘ladi.
YAMR-spektrto‘rttakattalik (parametr) bilantavsiflanadi:
1. Kimyoviysiljish (sdvig) yokisignal
2. Signalningbo‘linganligiyokimultipletliligi
3. Spin-spinta’sirlashuvdoimiysi (konstantasi) J
4. Rezonanssignaliningyuzasi (maydoni)
Kimyoviysiljish (-delta) yoki (-tau) spektrdagisignalningo‘rninibelgilab, ayniyadroningyokiyadrolarningkimyoviyqurshovigabog‘liq.
Kimyoviysiljishmillionningulushlaridaifodalanib, etalonbirikmaningrezonanssignaliganisbatano‘lchanadi.
- qiymattashqimaydonkuchlanishigabog‘liqbo‘lmay, protonturinixarakterlaydiva 10⁶ – millionulushlaridao‘lchanadi.

Buformulada:
N – rezonanskuzatiladiganmaydonkuchlanganligi
N_e – etalonrezonansikuzatiladiganmaydonkuchlanganligi
N₀ – asosiytashqimaydonkuchlanganligi
₀ – ishchastotasi
 – protonningrezonanschastotasi
_e – etalonprotonlarningrezonanschastotasi
Spektrometrningishchastotasi 60 MGsbo‘lsa, 1 m.u=60 gs, 100MGsbo‘lsa 1 m.u=100 gsbo‘ladi.
DorimoddalarningorganikerituvchilardagieritmalariniYAMR-spektriniolishuchunxalqaroetalonTMS-tetrametilensilanqabulqilingan – (CH₃)₄Si.