O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ekologiya va hayot xavfsizligi kafedrasi

Йўналиши	Кўриш майдонининг оқ рангга
Градусдаги катталиги яшил рангга
Юқоридан
Пастдан
Ташқаридан
Ичкаридан

Олинган натижаларга асосланиб, 2 та ранг учун кўриш майдонини чизинг, оқ ва яшил ранглар учун кўриш майдонини таққосланг ва улар ўртасидаги фарқлар сабабини тушунтиринг.

Назорат саволлари.

1. 
   Кўриш ўткирлиги деб нимага айтилади?
   
2. 
   Кўриш майдони деб нимага айтилади?
   
3. 
   Ахроматик кўришни хроматик кўришдан фарқи?
   
4. 
   Кўриш майдони қандай асбоб ёрдамида аниқланади?
   

Топшириқлар

1. 
   Головин жадвали асосида олинган маълумотларни қайд этинг.
   

Кўз	Жадвал ва текширилувчи орасидаги масофа	Кўрилган қатор	Қатор ёнида ёзилган масофа	Кўз ўткирлиги
Ўнг кўз
Чап кўз

2. 
   Периметр асосида олинган маълумотлар асосида жадвални тўлдиринг ва графигини чизинг.
   

Кўз

Оқ рангли пластинка

Сариқ рангли пластинка

Яшил рангли пластинка

Бурун томон

Ташқи ён томон

Юқори

Паст

Бурун томон

Ташқи ён томон

Юқори

Паст

Бурун томон

Ташқи ён томон

Юқори

Паст

Ўнг кўз

Чап кўз

ўнг кўз


чап кўз
6 – АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ

Овқат ратционини тузиш

Ишдан мақсад: Ўқувчилар бир кунлик сарф қиладиган энергиясига нисбатан овқат ратционини тузиш кўникмаларини ҳосил қилиш.
Ўқув жиҳозлари: Озиқ-овқатларнинг кимёвий таркиби ва уларнинг қанчалик каллорияга эга эканлигини тасвирловчи жадвал.
Назарий қисм:
Тўрт маҳал овқатланиш энг яхши режим ҳисобланади. Биринчи, эрталабки нонушта умумий калориянинг 25-30% ини, тушки овқат 35-40% ини, иккинчи тушлик 10-15% ини, ва кечки овқатланиш 15-20% ини ташкил қилиши мақсадга мувофиқдир. Оқсилга бой бўлган озиқ моддалари (гўшт, балиқ, тухум) нонушта ва тушки овқатланишда тановул қилингани маъқул. Кечки овқатланиш учун эса сут, кўкат маҳсулотлари қолдирилиши зарур. Организмга кираётган оқсил ва ёғларнинг камида 50% чорва маҳсулотларидан иборат бўлиши керак. Шу билан бир қаторда таом ратционига этарли миқдорда витаминлар, минерал тузлар ва сув кириши керак.
Ўзида озиқ моддаларнинг неча процент оқсил, ёғ ва углеводларни сақлагани ва 100 г озиқнинг қанча каллорияга эга эканлигини кўрсатувчи жадвал ёрдамида озиқ ратциони тузилади. Агар суткалик ратционда оқсиллар, ёғлар ва углеводларнинг миқдори нормага тўғри келмайдиган бўлса, унда озиқ моддалари тегишлича кўпайтирилиши ёки озайтирилиши керак.


Бир кунлик овқат ратциони каллориясининг алоҳида овқатланиш вақтида тақсимланиши (% ҳисобида)

Овқатланиш вақти	Кичик ёшдаги ўқувчилар	Катта ёшдаги ўқувчилар
Нонушта	20-25	25-30
Тушлик	30-35	35-40
Иккинчи тушлик	20	10-15
Кечки овқат	20-25	15-20

Касбга қараб сарфланадиган энергия миқдорини аниқлаш учун одамлар 4 та гуруҳга бўлинади.
Биринчи гурух – кам жисмоний куч сарфлайдиганлар – олимлар, инженерлар, идора хизматчилари, тикувчилар, механиклар, талабалар, ўқитувчилар, врачлар. Кунлик энергия сарфи 2500-2800 ккал.
Иккинчи гурух – токорлар, тўқимачилар, почта хизматчилари, лаборатория ходимлари. Кунлик энергия сарфи 3000 ккал.
Учунчи гурух – кўп жисмоний куч сарфлайдиганлар – темирчилар, дурадгорлар, слесар, ишчилар. Кунлик энергия сарфи 3500-4000 ккал.
Тўртинчи гурух – оғир жисмоний меҳнат қиладиганлар – юк ташувчилар, ўрмончилар, эр қазувчилар, шахтёрлар. Кунлик энергия сарфи 4500-5000 ккал.
Турли хил озиқ-овқат маҳсулотларидаги оқсил, ёғ, углеводлар ва энергия миқдори

№	Озиқ маҳсулотлари	100 г озиқ маҳсулотидаги оқсил, ёғ, углеводлар миқдори (г)			100 г озиқ маҳсулотидаги энергия миқдори (ккал)
		оқсил	ёғ	углеводлар
1	Мол гўшти	20,2	7,0 г	—	187
2	Товуқ гўшти	17,2	12,3	—	185
3	Балиқ	16,0	0,7	—	72
4	Тухум(1 дона)	12,5	12,1	0,55	175
5	Сут	2,8	3,5	4,5	65
6	Қатиқ	2,8	3,5	2,9	56
7	Творог	11,1	18,9	2,3	230
8	Пишлоқ	22,6	25,7	—	332
9	Оқ нон	6,7	0,7	50,3	240
10	Қора нон	5,3	1,2	46,1	222
11	Гуруч	6,4	0,9	72,5	332
12	Макарон	9,3	0,8	70,9	336
13	Нўхот	19,8	2,2	50,8	310
14	Ловия	19,6	2,0	51,4	310
15	Шакар	—	—	95,5	390
16	Картошка	2,4	0,22	19,5	62,5
17	Сабзи	1,2	0,3	9,0	30,5
18	Помидор	0,5	—	4,0	18
19	Бодринг	0,7	—	2,9	15
20	Олма	0,3	—	10,8	45

Озиқ –овқатларнинг кунлик нормаси

Маҳсулотлар номи	Болаларнинг ёши
	6 ойдан 1 ёшгача	1-3 ёш	3-7 ёш	7-11 ёш	11 - 15 ёш	15-18 ёш
Қора нон	-	10	50	50	100	135
Оқ буғдой нон	12,5	40	100	150	250	315
Макарон маҳсулоти	-	5	5	10	20	10
Картошка	50	100	200	250	325	325
Сабзавотлар	100	140	200	275	325	325
Янги мевалар	160	200	200	250	250	250
Қуритилган мевалар	-	10	20	20	20	20
Қанд	45	50	60	60	80	100
Ширинликлар	-	10	10	15	20	20
Ўсимлик мойи, маргарин	-	-	2	5	5	10
Чой	-	0,1	0,3	0.3	0,3	0,8
Какао	-	0,5	1	1,0	1	0,5
Қаҳва	-	1	3	3	3	3.5
Гўшт маҳсулотлари	10	60	80	180	120	200
Балиқ маҳсулоти	-	-	40	50	50	50
Сут	500	600	500	500	500	500
Сариёғ	5	20	23	35	30	25
Творог	15	30	30	35	25	30
Сметана	-	10	15	15	15	20
Пишлоқ	-	5	10	10	10	20
Тухум (сариғи)	4	25	50	50	50	50

Болалар ва ўсмирларнинг бир кеча-кундузги овқати таркибида бўладиган оқсил, ёғ ва углеводлар меъёри

Болалар ва ўсмирларнинг ёши