O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ekologiya va hayot xavfsizligi kafedrasi

Mavzunio‘qitishda zamonaviy axborot
texnologiyalar
Mazkur mavzuni yoritishda elektron darslikda keltirilgan animasiya, video va taqdimotlardan foydalanib talabalarda nafas olish tizimi fuknsiyasi,uning ahamiyati va kasalliklari hamda uning yoshga oid xususiyatlari haqida tasavur hosil qilinadi.
“Nafas olish fiziologiyasi va gigienasi” mavzusini o’tish jarayonida “Bumerang” metodidan foydalaniladi.
Amalga oshirish bosqichlari

MAVZU: 8 AYRISH ORGANLARINING YOSHGA XOS XUSUSIYATLARI

Reja:
1. Ayrish organlari va ularning funksiyasi
2. Buyrakning mikroskopik tuzilishi va buyrakda siydik hosil bo`lishi
3. Siydik ayirishning yoshga oid xususiyatlari
4. Siydik tanosil organlari gigiyenasi
5. Teri gigiyenasi

Maqsad va vazifalar: Talabalarga ayirishtizimi, tizimning bolalarning o’sish va rivojlanishidag iahamiyati, moddalar almashinuvidagi roli, kasalliklari, yoshga oid xususiyatlari unga qo’yiladigan gigiyenik talablar haqida ma’lumotlar beriladi.
Talabalar bilishlari va bajarishlari shart:
Talabalar dars jarayonida va darsdan tashqari elektron darslikdan foydalanib, ayirish tizimi, tizimning bolalarning o’sish va rivojlanishidagi ahamiyati, moddalar almashinuvidagi roli, kasalliklari, yoshga oid xususiyatlari unga qo’yiladigan gigiyenik talablar haqida bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlari lozim.
Tayanch so’zlar: buyrak, siydik yo’li, nefron, birlamchi siydik, siydik pufagi.

1. Ayrish organlari va ularning funksiyasi
Ayirish. Tirik organizm ichki muhit barqarorligini saqlash uchun, organizmga kirgan ozuqa moddalar, suv, havo va boshqa moddalarning almashinish qoldiqlarini tashqi muhitga chiqarib turishi shart. Chunki moddalar almashinuvi qoldiqlari siydikchil, siydik kislota, kreotinin va shunga o'xshash moddalar miqdori qonda ortib ketsa, organizm zaharlanadi.
Organizmga dori sifatida yoki boshqa vaziyatda kiritilgan yot moddalardan tashqari, organizm ichki muhiti muvozanatini saqlash uchun kerakli moddalarni chiqarish ham shart.
1-rasm.
Buyraklarning umumiy tuzilishi

Organizmdan tashqariga ajraluvchi chiqindi moddalarni ekskretlar deb ataladi. Ajratuvchi organlarni ekskretor deyiladi. Ekskretor organlarga nafas yo'li, teri, ichak yo'li va buyrak kiradi. Ayirish organlariga yog`, ter va sut bezlari ham mansubdir.
O'pka orqali karbonat angidrid, qisman suv, efir, xloroform va yengil uchuvchi gazlar ajraladi.
Teri orqali qisman suv, tuzlar, mikroelementlar, azot almashinish qoldiqlari va siydikchil moddalar ajraladi. Ichaklar orqali hazm bo'lmagan oziq moddalar qoldiqlari, metall tuzlari, qisman suv, ba'zi dorilar va organik bo'yoqlarning qoldiqlari ajraladi.

2-rasm.
O’pkada gazlar almashinuvi